Από θεατής στις εξέδρες, σε σκόρερ στο γήπεδο
Σε μια ήπειρο που ακόμα και το 2016 συμβαίνουν συνεχώς ποδοσφαιρικές ιστορίες τρέλας και γραφικότητας, μπορεί να καταλάβει κανείς τι γινόταν πριν από εκατό χρόνια. Με αφορμή το Κόπα Αμέρικα Σεντενάριο που γιορτάζει τα εκατό χρόνια του θεσμού, ταξιδεύουμε πίσω στην πρώτη διοργάνωση το μακρινό 1916. Ήδη, από το 1910 οι εθνικές της Ν. Αμερικής είχαν αρχίσει να παίζουν κάποια τουρνουά, κυρίως για να γιορτάζουν εθνικές επετείους. Η ιδέα για κάτι πιο οργανωμένο έπεσε το 1913 και τρία χρόνια αργότερα είχαμε την πρώτη έκδοση αυτού που σήμερα ονομάζεται Κόπα Αμέρικα. Τότε που ακόμα το όνομα ήταν “Πρωτάθλημα Εθνών της Ν. Αμερικής” και η διοργάνωση έγινε στην Αργεντινή για να γιορτάσει τα εκατό χρόνια της ανεξαρτησίας της χώρας με την διοργανώτρια, τη Βραζιλία, την Χιλή και την Ουρουγουάη να παίρνουν μέρος.
Ελλείψει ομάδων, το σύστημα δεν είχε νοκ-άουτ αγώνες, ούτε τελικό. Ένα μίνι αντρίκειο πρωτάθλημα που όλοι έπαιξαν με όλους για να βγει ο νικητής. Στον πρώτο αγώνα, η Αργεντινή διέλυσε τη Χιλή με 6-1. Πρωταγωνιστής ήταν ο Άλμπερτ Οχάκο, ένας σπουδαίος φορ των δεκαετιών 1910-1920 και πρώτος σκόρερ στην ιστορία της Ράσινγκ Κλουμπ με 244 γκολ σε 278 ματς. Ο Οχάκο σκόραρε δις απέναντι στη Χιλή και ο κόσμος ανέμενε να το επαναλάβει στα επόμενα ματς για να οδηγήσει την Αργεντινή στην κούπα.
H ομάδα της Αργεντινής του 1916. Παρατηρούμε ότι οι παίκτες είναι στημένοι όπως να’ ναι και ένας φοράει επικό καπελάκι.
Την 10η Ιουλίου, το γήπεδο της Χιμνάσια Λα Πλάτα (που εκείνα τα χρόνια ήταν από τα κορυφαία της ηπείρου) περίμενε πώς και πώς τον αγώνα με τη Βραζιλία. Ακόμα η μεγάλη κόντρα των δύο εθνικών δεν είχε φτάσει στο σημείο που βρέθηκε αργότερα (το πρώτο “κλάσικο” ήταν το Αργεντινή-Ουρουγουάη), αλλά το ενδιαφέρον ήταν μεγάλο. Εκείνα τα χρόνια, δεν υπήρχαν αποστολές ομάδων μαντρωμένες σε ξενοδοχεία, δεν είχαμε πούλμαν με το εθνόσημο και τους ποδοσφαιριστές να κατεβαίνουν ακούγοντας μουσική από ακουστικά, δεν υπήρχε βιντεοθεραπεία και εξειδικευμένη ανάλυση τακτικής, ούτε τεχνικό επιτελείο που σου έκανε δέκα ειδών εξετάσεις αν κατά λάθος φτερνιζόσουν. Η Αργεντινή μάλιστα δεν είχε καν προπονητή, αλλά μια “επιτροπή” από την Ομοσπονδία. Οι παίκτες της μαζεύτηκαν στο γήπεδο λίγο πριν το ματς και κάποιος από την επιτροπή αποφάσισε να πάρει… παρουσίες. Όσες φορές και να τους μετρούσε, του έβγαιναν δέκα. Απών ήταν τελικά ο Οχάκο που έλειπε σε επαγγελματικό ταξίδι και δεν πρόλαβε να επιστρέψει έγκαιρα. Αναπληρωματικοί δεν υπήρχαν φυσικά και η Αργεντινή αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα.
Οι άνθρωποι της Ομοσπονδίας επικοινώνησαν με τον Ρικάρντο Ναόν, παίκτη της τοπικής Χιμνάσια και άρα διαθέσιμο για να αναπληρώσει το κενό. Ο Ναόν όμως σαν απατημένη σύζυγος βρήκε ευκαιρία για εκδίκηση. Δεν είχε κληθεί σε κανένα ματς της Αργεντινής τα τελευταία δύο χρόνια και αποφάσισε να πει ένα μεγαλοπρεπές “Α, τώρα με θυμηθήκατε;” και να αρνηθεί να φορέσει το εθνόσημο. Όπως ήταν λογικό, με το χρόνο να πιέζει, οι επιλογές άρχισαν να λιγοστεύουν και οι άνθρωποι άρχισαν να ψάχνουν οποιονδήποτε θα μπορούσε να μπει να παίξει. Για καλή τους τύχη, πριν φτάσουν να παρακαλέσουν κάποιον πλανόδιο πωλήτη σαλεπιού, βρήκαν στις εξέδρες τον Χοσέ Λαγκούνα με το παρατσούκλι “Ελ Νέγκρο”.
Ποδοσφαιριστές που να γίνονται πρόεδροι υπάρχουν αρκετοί. Το ανάποδο όμως δεν το ακούμε συχνά. Ο Λαγκούνα ήταν μια περίεργη περίπτωση. Από το 1908 ως το 1911 είχε διατελέσει πρόεδρος της Ουρακάν εξαιτίας των ικανοτήτων του στην οργάνωση του συλλόγου. Όταν άφησε τον προεδρικό θώκο, έβαλε τα ποδοσφαιρικά παπούτσια για να κάνει καριέρα ποδοσφαιριστή στην ίδια ομάδα. Ήταν ένας παμπόνηρος παίκτης που έβαζε στοιχεία λατινοαμερικάνικης αλητείας από τις γειτονιές, σε ένα άθλημα που ακόμα τότε είχε έντονο το βρετανικό στοιχείο. Λέγεται ότι πλήρωνε πιτσιρίκια να έρχονται στο γήπεδο για να τον χειροκροτούν όποτε ακουμπούσε την μπάλα. Ο Λαγκούνα εκείνο το πρωί είχε φορέσει το καλό του κοστούμι, έβαλε προσεκτικά στο πέτο ένα άσπρο μαντίλι και φόρεσε το καλόγουστο καπέλο του για να βρεθεί στις εξέδρες. Λίγη ώρα αργότερα είχε δεχτεί την πρόταση της Ομοσπονδίας, φορούσε την στολή και τα παπούτσια (άγνωστο αν του έκαναν) και μπήκε να αντιμετωπίσει τη Βραζιλία (που ειρήσθω εν παρόδω φορούσε κιτρινοπράσινη φανέλα με κάθετη ρίγα).
Διαιτητής του αγώνα ήταν ο Χιλιανός Κάρλος Φάντα κι αυτός πολυθεσίτης. Εκτός από διαιτητής, ήταν και ο προπονητής της Χιλής στο τουρνουά (ναι, έπαιξε διαιτητής σε ματς της ομάδας που του είχε ρίξει έξι γκολ μόλις πριν λίγες μέρες). Επίσης διαιτητής ήταν και ένας παίκτης της Βραζιλίας, αλλά δυστυχώς δεν διαιτήτευσε παιχνίδι της ομάδας του για να σπάσουν όλα τα ρεκόρ γραφικότητας. Ο Φάντα εκτός από διαιτητής και προπονητής, ήταν και ποδοσφαιριστής, αρχισυντάκτης αθλητικού ρεπορτάζ σε μεγάλη εφημερίδα, φαρμακοποιός (!) και αργότερα έγινε και πρόεδρος της Ομοσπονδίας ποδοσφαίρου της Χιλής.
Το παιχνίδι είχε όλα τα προσόντα για να βγάλει ποδοσφαιρική ιστορία και αυτό όντως έγινε. Ο Λαγκούνα είχε μπει τρελαμένος από τη χρυσή ευκαιρία και το πάθος του ήταν έντονο. Μόλις δέκα λεπτά μετά την σέντρα, έπιασε ένα δυνατό σουτ με το δεξί και σκόραρε, γράφοντας το 1-0, εν μέσω παραληρήματος και αποθέωσης. Η Βραζιλία δεν το έβαλε κάτω, ισοφάρισε, το ματς τελείωσε 1-1 παρά τις προσπάθειες των γηπεδούχων, αλλά το γκολ του θεατή που ήρθε από τις εξέδρες για να σκοράρει έγραψε ιστορία στο πρώτο Κόπα Αμέρικα. Δυστυχώς για τον Λαγκούνα η διεθνής του καριέρα ήταν σύντομη και εκείνο το γκολ δεν κατάφερε να τον μονιμοποιήσει στην Αργεντινή. Έπαιξε μόλις τρεις φορές ακόμα και σκόραρε άλλα δύο γκολ. Η ποδοσφαιρική του καριέρα πάντως ήταν επιτυχημένη τόσο στην Ουρακάν, όσο και στην Παραγουάη που πήγε, κερδίζοντας συνόλικα τέσσερα πρωταθλήματα στις δυο χώρες. Κι επειδή οι ανησυχίες του ήταν ακόμα πιο μεγάλες και όπως είναι προφανές εκείνα τα χρόνια οι ρόλοι άλλαζαν εύκολα, μετά από πρόεδρος και παίκτης έγινε και προπονητής, φτάνοντας μέχρι και στην εθνική Παραγουάης σε δύο Κόπα Αμέρικα και ένα Μουντιάλ. Μια μεγάλη μορφή, σε ένα ποδόσφαιρο τόσο διαφορετικό από το σημερινό.
