Ο Άνθρωπος που Γλίτωσε από τον Πόλεμο και Χάθηκε στο Ποδόσφαιρο

Ένα από τα πράγματα που κάνουμε στο τέλος του χρόνου είναι η ανασκόπηση και ένα άλλο το να αγοράζουμε βιβλία. Κοιτώντας εδώ στο σάιτ κάποια πράγματα ξαναδιάβασα το ποστ για τον (πολυαγαπημένο ήρωα της Βαρκελώνης) Λάζλο Κουμπάλα. Παράλληλα, σε κάποιο βιβλιοπωλείο έπεσε το μάτι μου στη φρέσκια μετάφραση, στα Ισπανικά, του βιβλίου «Ο Περιπλανώμενος Προπονητής», αφιερωμένο στον Έρνο Ερμπστάιν, προπονητή και δημιουργό της “Γκραν Τορίνο”.

Ο Έρνο Ερμπστάιν γεννήθηκε στις 13 Μαΐου 1898 στη Βουδαπέστη. Όπως φανερώνει το όνομά του ήταν ένας από τους πολυάριθμους Εβραίους της πόλης. Παράλληλα με τις διάφορες δουλειές που έκανε ως παιδί κλοτσούσε και μια μπάλα. Τελικά η μπάλα τον κέρδισε και έγινε ποδοσφαιριστής. Παρόλο που πολέμησε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αμέσως μετά τη λήξη του και σίγουρος πια ότι το ποδόσφαιρο ήταν το επάγγελμα της ζωής του πείθει τη γυναίκα του να μετακομίσουν στην Ιταλία όπου το ποδόσφαιρο ήταν επαγγελματικό. Υπογράφει στην Φιουμάνα (σήμερα το Φιούμε ανήκει στην Κροατία) και παίρνει μεταγραφή σε λίγα χρόνια για τη Βιτσέντζα, ομάδα της Σέριε Β τότε. Το 1928 δέχεται ένα τηλεφώνημα από την Εβραϊκή κοινότητα της Νέας Υόρκης να πάει να παίξει μπάλα εκεί. Πηγαίνει, χωρίς να τον ακολουθήσει αυτή τη φορά η γυναίκα του με την κόρη τους, οι οποίες έμειναν στην Ιταλία.

Στη Νέα Υόρκη δεν περνάει καλά μακρυά από την οικογένειά του, ενώ την ίδια ώρα ο Μουσολίνι κυβερνάει πια την Ιταλία, με την Εβραϊκή κοινότητα να υφίσταται τις πρώτες ρατσιστικές επιθέσεις. Κρεμάει τα παπούτσια του και γυρνάει στην Ιταλία ως προπονητής στο Μπάρι. Μετά από μερικές πετυχημένες χρονιές του γίνεται πρόταση να αναλάβει τον πιο ποθητό πάγκο της Ευρώπης τη δεκαετία του 1930, εκείνον της Τορίνο. Παρά τις σκληρές μεθόδους προπόνησης που εφήρμοσε (μαρτυρίες λένε ότι έδενε τα πόδια των ποδοσφαιριστών στους αστραγάλους και τους έβαζε να τρέχουν), οι παίχτες του τον λάτρευαν σε επίπεδο ειδωλολατρίας.

Εφαρμόζοντας το ρατσιστικό νόμο του Μουσολίνι «Μανιφέστο της Ράτσας», σύμφωνα με τον οποίο θα απελαύνονταν όλοι οι μη-Ιταλοί από τη χώρα, την 1η Δεκεμβρίου 1938 καραμπινιέροι βρέθηκαν έξω από το προπονητικό κέντρο της Τορίνο και τον ρώτησαν αν είναι Ιταλός. Απάντησε ότι είναι Ούγγρος. Μετά τον ρώτησαν αν είναι και Εβραίος. Τότε ο Ερμπστάιν έδωσε μια θρυλική απάντηση: «Ανήκω στη ράτσα των ανθρώπων. Άλλωστε εσείς ξέρετε ότι κάθε Σάββατο και κάθε Κυριακή βρίσκομαι στο γήπεδο». Παρόλα αυτά, δύο μέρες μετά με μια δημοσίευση στην εφημερίδα ‘Λα Στάμπα’, η Τορίνο τον απέλυε «ώστε να είναι σύμφωνη με τo ρατσιστικό νόμο».

Τότε ξεκινάει η περιπλάνησή του στην Ευρώπη. Προσπάθησε να μπει στην Ολλανδία, όπου τον είχε καλέσει ο παλιός του συμπαίχτης Άρμπαν Βάιτς, αλλά τον μπλόκαραν στα σύνορα, καθώς δεν ήταν Άριος. Επιστρέφει στη Βουδαπέστη και γλιτώνει από τους διωγμούς κατά των Εβραίων δουλεύοντας σε μια φάμπρικα κλωστοϋφαντουργίας. Εκεί συναντά τον μετέπειτα αρχηγό της Γκρανάτα, Φερρούτσιο Νόβο. Δουλεύει εκεί μέχρι το 1944, όταν και αναγκάζεται μαζί με την οικογένεια του να αφήσει το σπίτι του στο κέντρο της Βουδαπέστης. Στη μεγάλη σφαγή των Εβραίων της Βουδαπέστης, της 19ης Μαρτίου 1944, επιβιώνει διότι στο δίλημμα «στρατόπεδο συγκέντρωσης ή θάνατος» επιλέγει το πρώτο. Τον πηγαίνουν σε χωράφια καταναγκαστικής εργασίας, ενώ αγνοεί την τύχη της οικογένειάς του.

Μετά την απελευθέρωση της Ουγγαρίας από τον Κόκκινο Στρατό επανενώνεται με τους δικούς του και επιστρέφει άμεσα στο Τορίνο. Εκεί του ξαναδίνουν το πόστο του προπονητή και χτίζει μια θρυλική ομάδα που παίρνει 5 συνεχόμενα πρωταθλήματα και έχει 10 στους 11 παίχτες της Σκουάντρα Ατζούρα δικούς της. Το κόκκινο της Γκρανάτα βέβαια, μαζί με την προσωπική του ιστορία των διώξεων και την Εβραϊκή του καταγωγή, πλέον σημαίνουν ότι θεωρείται κομμουνιστής. Στο συντηρητικό Τορίνο αυτό ήταν πάλι ένα βαρύ φορτίο, πόσο μάλλον όταν ο εκδότης της κομμουνιστικής εφημερίδας, Ραφ Βαλλόνε, ήταν φίλος του. Τον κατηγόρησαν ότι ήταν Σοβιετικός κατάσκοπος και ότι είχε στήσει ένα παιχνίδι μεταξύ της Ιταλίας και της Σοβιετικής Ένωσης (φιλικό που δεν υπάρχει καταγεγραμμένο πουθενά, έγινε το 1947 και κέρδισαν 2-3 οι Σοβιετικοί). Ο ίδιος απαντούσε με τίτλους.

Ο Ερμπστάιν ήταν στο αεροπλάνο που έπεσε στη Σουμπέργκα, ένα από τα 31 θύματα του δυστυχήματος που εξαφάνισε την καλύτερη τότε ομάδα της Ευρώπης. Η κόρη του θεώρησε ότι ο πατέρας της δεν παίρνει την αναγνώριση που του αξίζει στον ποδοσφαιρικό κόσμο και γι’αυτό μαζί με τον δημοσιογράφο Λεονκάρλο Σεττιμέλι, έγραψαν τη βιογραφία του Έρνο Ερμπστάιν. Το βιβλίο «Περιπλανώμενος Προπονητής» απ’όσο έψαξα δεν έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά. Για όποιον ενδιαφέρεται υπάρχει διαθέσιμο στα Ιταλικά, τα Ισπανικά και τα Αγγλικά.