Ο “Δάσκαλος” Ταμπάρες: ο άνθρωπος που άλλαξε το ποδόσφαιρο της Ουρουγουάης
Τέταρτο πέναλτι. Λίγα μέτρα φόρα. 3,5 περίπου εκατομμύρια ζευγάρια μάτια πάνω του. Ο Μαρσέλο Ζαλαγιέτα εκτελεί. Ο Μαρκ Σβάρτσερ αποκρούει. Οι Αυστραλοί στις εξέδρες πανηγυρίζουν κι ο Τζον Αλοΐσι παίρνει σειρά. Ευστοχεί. Η Αυστραλία κερδίζει και προκρίνεται στο Μουντιάλ του 2006, έχοντας ξεπεράσει στα μπαράζ την Ουρουγουάη με τα δύο ματς να λήγουν 1-0. Πίσω στο Μοντεβιδέο τα δάκρυα κυλούν, είναι μια ακόμα εθνική καταστροφή. Μια χώρα που ζει για την μπάλα, μια χώρα που πολλοί ίσως να μην τη γνώριζαν αν δεν υπήρχε το ποδόσφαιρο. Κι όμως, ίσως εκείνο το χαμένο πέναλτι να άλλαξε την ιστορία του ποδοσφαίρου της χώρας.
Ο κόουτς Φοσάτι αποχωρεί κι η Ομοσπονδία τον αντικαθιστά με τον Όσκαρ Ουάσινγκτον Ταμπάρες. Δεν είναι άγνωστο όνομα, το αντίθετο. Σαν ποδοσφαιριστής δεν έκανε μεγάλη καριέρα. Έπαιζε ως σέντερ μπακ και δεξί μπακ σε διάφορες μικρομεσαίες ομάδες, χωρίς κάτι το ιδιαίτερο. Παράλληλα, ήταν και δάσκαλος σε δημοτικά σχολεία, κυρίως στην 4η και στην 6η τάξη, ενώ αργότερα έγινε και διευθυντής. Η μόνη αξιομνημόνευτη στιγμή της ποδοσφαιρικής του καριέρας ήταν όταν έδωσε συνέντευξη σε ένα περιοδικό το 1968, με τον τίτλο “Ο ποδοσφαιριστής που σπουδάζει Φιλοσοφία“. Σκεφτείτε το. Δεκαετία 1960, Ουρουγουάη, τότε που οι παίκτες μάζευαν τα σκαλπ των αντιπάλων, όπως οι σημερινοί τα τατουάζ. Κι αυτός ήταν παιδαγωγός.
Από τη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε την προπονητική του καριέρα και σιγά σιγά άρχισε να γίνεται διάσημος, με αποκορύφωμα το Κόπα Λιμπερταδόρες που κατέκτησε με την Πενιαρόλ. Αυτό του άνοιξε για πρώτη φορά την πόρτα της εθνικής Ουρουγουάης. Την οδήγησε στο Μουντιάλ του 1990, με μια ισοπαλία απέναντι στην Ισπανία και μία ήττα από το Βέλγιο. Οι δημοσιογράφοι πίσω στην πατρίδα ήταν επικριτικοί κι η εμφάνιση στο τρίτο ματς με τη Ν. Κορέα ήταν κακή. Ένα γκολ στις καθυστερήσεις έφερε την πρόκριση, αλλά στους 16 η Ιταλία επικράτησε με 2-0 στο κατάμεστο Ολίμπικο. Η Ουρουγουάη γύρισε πίσω και ο Ταμπάρες έφυγε από την εθνική.
Οι πορείες Ουρουγουάης και Ταμπάρες ήταν αντίστροφες όμως. Ενώ η Σελέστε έμεινε εκτός των δύο επόμενων Μουντιάλ, ο Ταμπάρες σήκωνε πρωτάθλημα με την Μπόκα (σπάζοντας 11 χρόνια ανομβρίας), έκανε εξαιρετική πορεία με την Κάλιαρι και έφτανε μέχρι και τον πάγκο της Μίλαν, έστω και για λίγους μήνες. Μάζευε εμπειρίες. Ο “Μαέστρο” (δάσκαλος) ετοιμαζόταν, χωρίς ίσως να το ξέρει κι ο ίδιος, για τη δουλειά της ζωής του. Όταν ο Ζαλαγιέτα έχανε το πέναλτι, ο Ταμπάρες βρισκόταν στον τέταρτο συνεχόμενο χρόνο του μακριά από του πάγκους. Πολλοί πίστευαν ότι είχε αποσυρθεί. Η Ομοσπονδία όμως του χτύπησε την πόρτα. Κι ο Μαέστρο απάντησε θετικά, όχι γιατί ήταν άνεργος. Αλλά γιατί είχε πραγματικό σχέδιο.
Εμφανίστηκε με το διάσημο “Proceso” την πρώτη ημέρα της δουλειάς. Έναν μεγάλο φάκελο που είχε ως τίτλο “Η θεσμοθέτηση της διαδικασίας της εθνικής ομάδας και της ανάπτυξης των παικτών“. Κάτι που ακούγεται αρκετά ως τίτλος μιας βαρετής συνεδρίασης που δείχνει το κανάλι της Βουλής. Κι όμως, το “Proceso”, η Διαδικασία, ήταν αυτή που άλλαξε την ιστορία του ποδοσφαίρου της Ουρουγουάης από το 2006 και μετά.
Ο Ταμπάρες έβαλε όλον του τον εαυτό στη Διαδικασία. Τόσο του δασκάλου, όσο και του προπονητή. Δεν ήταν απλά ένα πλάνο για το πώς θα προκρινόταν η Ουρουγουάη στο επόμενο Μουντιάλ, ήταν μια ολόκληρη αναδιοργάνωση του ποδοσφαίρου της χώρας. Για το πώς μια τόσο μικρή χώρα θα εξασφάλιζε ένα σταθερό επίπεδο ποδοσφαίρου αντλώντας από μία πηγή 3,5 εκατομμυρίων ψυχών. Κι όλα αυτά πάνω σε μια παιδαγωγική βάση με έμφαση στο σεβασμό. Ναι εντάξει, μπορούμε να γελάσουμε λίγο. Για την Ουρουγουάη μιλάμε. Γνωστή για το σκληρό παιχνίδι, για τα δολοφονικά τάκλιν. Αλλά ο Ταμπάρες προσπάθησε να αλλάξει τα πράγματα και εν μέρει τα κατάφερε. Το σχέδιό του ήταν τόσο μεγαλόπνοο που πίστευε ότι θα βοηθούσε τη χώρα ολόκληρη, όχι μόνο το ποδόσφαιρό της.
“Είμαι άνθρωπος του ποδοσφαίρου, αλλά γνωρίζω ότι υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα από το ποδόσφαιρο. Υπάρχουν όμως και πράγματα στα οποία το ποδόσφαιρο μπορεί να βοηθήσει. Ο αθλητισμός βοηθά στην υγεία και την εκπαίδευση, που είναι μεγέθη που μετρούν την ανάπτυξη, όχι μόνο ο πλούτος. Το ποδόσφαιρο πρέπει να βοηθά ανθρώπους που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας, να δίνει ίσες ευκαιρίες, να ενθαρρύνεται από το κράτος η ενασχόληση με αυτό“.
Ο Ταμπάρες δεν ανέλαβε για να σηκώσει κούπες. Ανέλαβε για να κάνει παιδιά-αθλητές που θα είναι και καλοί πολίτες. Να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής. Ανέλαβε επί της ουσίας όλες τις ομάδες, από την Κ15 μέχρι την ανδρική. Ξεκίνησε από το προπονητικό κέντρο που το γέμισε με φωτογραφίες παλιών θρυλικών παικτών της εθνικής και με ένα μεγαλοπρεπές έμβλημα που το έβλεπε όποιος έμπαινε για να καταλάβει πού βρίσκεται, πόσο μεγάλη τιμή του γίνεται και πόσες μεγάλες ευθύνες φέρει.. Και φυσικά έδωσε οδηγίες για να εγκατασταθεί μία παραδοσιακή ουρουγουανική ψησταριά, εκεί που τα πιτσιρίκια μαζεύονται, τρώνε και ακούνε το Δάσκαλο να λέει ιστορίες. Ο Φορλάν θυμάται ένα ταξίδι της εθνικής Ανδρών στην Ιαπωνία. Οι παίκτες είχαν εντυπωσιαστεί από τη χώρα και ο Ταμπάρες έκατσε το βράδυ και τους ανέλυσε την ιστορία και την κουλτούρα της. Τα πιτσιρίκια της εθνικής Ουρουγουάης πηγαίνουν σε μουσεία και θέατρα, μαθαίνουν ιστορία, οι μικρές ομάδες είναι σχολεία. Ο Ταμπάρες έχει μέχρι και γνώσεις βοτανολογίας. Πρώτα απ’ όλα όμως, τα παιδιά μαθαίνουν τρόπους. Το “Proceso” ήταν τόσο ενδιαφέρον που μέχρι κι ο διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σχολής της χώρας τον συνάντησε ώστε να πάρει ιδέες για την εκπαίδευση των δικών του μαθητών. Ο Μαέστρο, ακόμα και τώρα παίρνει τηλέφωνα τους παίκτες του όταν αποβάλλονται από τις ομάδες τους και τους κάνει παρατηρήσεις. Παρακολουθεί τους αγώνες των μικρών από κοντά και βλέπει τους μεγάλους που αγωνίζονται στην Ευρώπη.
“Το πρώτο πράγμα που μαθαίνουμε στα 13χρονα παιδιά είναι να χαιρετούν όπου κι αν μπαίνουν κι υπάρχουν άλλοι άνθρωποι, ακόμα κι αν δεν τους ξέρουν. Να λένε ευχαριστώ σε όσους δουλεύουν γι’ αυτούς: τους πλένουν τα ρούχα, σε όσους τους σερβίρουν κ.ο.κ.”
Πέρα όμως από την “παιδεία” που δίνει το Proceso, τις γνώσεις, αλλά και τα μαθήματα συμπεριφοράς, ο Ταμπάρες ασχολήθηκε και με τα πιο ποδοσφαιρικά. Όταν ανέλαβε, οι παίκτες που είχε στην εθνική ήταν κάποιοι που έφυγαν στα 17 τους για την Ευρώπη. Έχοντας τόσους λίγους διαθέσιμους πιτσιρικάδες, έπρεπε να βρεθεί λύση. Δεν μπορούσε να γίνει δουλειά έτσι: “Οι ποδοσφαιριστές δεν μπορούν να μεγαλώνουν μόνοι τους και η διαδικασία της εκμάθησης δεν πρέπει να διακόπτεται.” Έτσι το Proceso ξεκινά νωρίτερα. Τα παιδιά από τα 13 τους περίπου μπαίνουν στο κλίμα της Σελέστε, γίνονται μέλη αυτής της οικογένειας και διαμορφώνονται ποδοσφαιρικά και ως χαρακτήρες ώστε να μπορούν να παίξουν με το στιλ της Ουρουγουάης. Παιδιά που μπορεί να χάνονταν στους συλλόγους, δουλεύονταν παραπάνω στις εθνικές ομάδες. Παράδειγμα ο Σουάρες, που στη Νασιονάλ δεν τον πίστευαν πολλοί. Ο Ταμπάρες τον πίστεψε από την αρχή, δούλεψε πάνω του και τον εξέλιξε. Σιγά σιγά μια ολόκληρη φουρνιά παικτών που δουλεύτηκαν από μικρές ηλικίες έφτασε στους άνδρες. Όπως είπε ο πρόεδρος της Π.Ο. της χώρας πριν λίγες ημέρες: “Ο Μαέστρο συντονίζει τα πάντα σε όλες τις εθνικές ομάδες. Είδε όλα αυτά τα παιδιά να μεγαλώνουν. Ξέρει από πού προέρχονται, γνωρίζει τις οικογένειές τους, τα πάντα γι’ αυτούς. Έτσι εξηγούνται τα αποτελέσματα“.
“Στο ποδόσφαιρο δεν υπάρχει μόνο το να παίζεις όμορφα”
– Όσκαρ Ταμπάρες
Ο Ταμπάρες προσπάθησε παράλληλα να αλλάξει το DNA του Ουρουγουανού ποδοσφαιριστή. Ή μάλλον καλύτερα αυτό που είχε φτάσει να θεωρείται ως δεδομένο. Στην Ουρουγουάη υπάρχει μια έκφραση που περιγράφει το λαό: “garra charrúa“. Στην κυριολεξία σημαίνει “τα νύχια των Τσαρούα” της φυλής των ιθαγενών της χώρας, αλλά με τα χρόνια σημαίνει αυτό το πνεύμα του πολεμιστή, που με την πλάτη στον τοίχο θα πολεμήσει όσο πιο δυνατά μπορεί. Το πείσμα και η επιμονή των Ουρουγουανών, ειδικά όταν οι πιθανότητες είναι εναντίον τους. Ο Ταμπάρες δεν θέλει να το αφαιρέσει αυτό, θέλει όμως να απομακρύνει το βρώμικο παιχνίδι, την άνευ λόγου σκληράδα, τις πολλές κόκκινες. Κάποιες φορές το καταφέρνει (δείτε πόσες λίγες κίτρινες έχει πάρει η Ουρουγουάη μέχρι τώρα στο Μουντιάλ), κάποιες άλλες όχι, όταν ο Σουάρες αντί για τα νύχια βγάζει τσαρούα δόντια και δαγκώνει αντιπάλους. Για τον Ταμπάρες όμως είναι σημαντικό να καταλάβει όλη η χώρα ότι οι επιτυχίες στο ποδόσφαιρο πριν έναν αιώνα περίπου είχαν τόσο τη garra charrúa, όσο και ποιοτικό ποδόσφαιρο. Μίλησε με πολλούς από τους ποδοσφαιριστές του 1950 και του Μαρακανάσο και κατάλαβε ότι η Ουρουγουάη τότε δεν ήταν απλά τσαμπουκάς, ήταν και ποιοτικό ποδόσφαιρο. Συνηθίζει να λέει ότι στον τελικό του Μαρακανά η Ουρουγουάη έκανε μόλις 11 φάουλ. Κάτι που η ίδια η χώρα ξέχασε και βυθίστηκε στο στερεότυπο της σκληράδας.
“Η ιστορία μας είναι ένα σημαντικό προσόν μας, αλλά πρέπει να την καταλάβουμε καλά. Κάναμε λάθη στο παρελθόν, όταν δεν ερχόταν ένα καλό αποτέλεσμα, λόγω ανικανότητας αντιδρούσαμε. Αποκτήσαμε μια κακή φήμη, πιστεύω λίγο υπερβολική, που την εκμεταλλεύονταν οι αντίπαλοί μας. Τα τελευταία χρόνια αλλάξαμε αυτή την τάση. Το 2010 στη Ν. Αφρική η Ουρουγουάη ήταν η ομάδα με τις λιγότερες κάρτες, παρ’ ότι ήμασταν η ομάδα που κουβαλούσε λιγότερο την μπάλα και είχε την καλύτερη άμυνα”
Το Proceso τα πήγε εξαιρετικά. 4η θέση στο Κόπα Αμέρικα του 2007, κατάκτηση το 2011 μέσα στην Αργεντινή. Τρομερή πορεία και 4η θέση στο Μουντιάλ του 2010, καλή εμφάνιση και το 2014 που κόπηκε από τη φοβερή Κολομβία. Κάποιοι θα πουν ότι η Ουρουγουάη ήταν τυχερή γιατί “έτυχε” να έχει παικταράδες τύπου Φορλάν, τύπου Σουάρες. Η αλήθεια είναι όμως ότι πλέον τους παικταράδες τους φτιάχνει αυτή.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι ο Ταμπάρες δεν δέχεται κριτική. Πολλοί αντέδρασαν στην τελευταία ανανέωση του συμβολαίου του. Είπαν ότι έδωσε όλα όσα μπορούσε. Κάποιοι θεωρούν ότι οι επιτυχίες δεν είναι μεγάλες. Στα δύο τελευταία Κόπα Αμέρικα η ομάδα έμεινε πίσω, η γενιά του χρυσού 2010 άρχισε να μεγαλώνει. Άλλοι τον κατηγορούν ότι το ποδόσφαιρο της Ουρουγουάης δεν είναι δημιουργικό. Ο Μαέστρο στα 71 του είναι ο μεγαλύτερος σε ηλικία προπονητής στο Μουντιάλ και διαφωνεί μαζί τους. Όσοι δεν τον γνωρίζουν είδαν στα γήπεδα της Ρωσίας έναν τύπο με μπαστούνι να είναι στον αγωνιστικό χώρο και ίσως αναρωτήθηκαν. Ο Ταμπάρες πάσχει από μία χρόνια νευροπάθεια, λέγεται ότι είναι το σύνδρομο Guillain–Barré, αλλά ο ίδιος δεν μιλάει γι’ αυτό. Έχει κάνει δύο επεμβάσεις στην σπονδυλική στήλη. Το πάθος του είναι τέτοιο που πριν από δύο χρόνια έκανε τις προπονήσεις με ένα μικρό αυτοκινητάκι για άτομα με κινητικά προβλήματα. Κάποιες φορές πονάει πολύ όταν προσπαθεί να ανέβει σκάλες. “Θα συνεχίσω, όσο τα αποτελέσματα δεν λένε το αντίθετο”, απαντά. Η Ομοσπονδία δεν έχει κανένα πρόβλημα, το ίδιο κι οι παίκτες. Ο Ταμπάρες θα είναι προπονητής στην Ουρουγουάη μέχρι να φύγει ο ίδιος.
Ο Μαέστρο δεν δουλεύει όμως για το σήμερα μόνο. Μπορεί να έχει μια χρυσή ευκαιρία να φτάσει ξανά στα ημιτελικά ενός Μουντιάλ ξεπερνώντας τη Γαλλία, όσο δύσκολο και να είναι αυτό χωρίς τον Καβάνι, μπορεί Σουάρες και Ματαδόρ να παίζουν πιθανότατα στο τελευταίο τους Μουντιάλ, αλλά τα πράγματα δεν είναι άσχημα. Η προεργασία έχει γίνει. Ο Γκοντίν μεγάλωσε, αλλά ο Χιμένες δίπλα του είναι μόλις 23. Ο Μπετανκούρ είναι 20, ο Νάντες κι ο Τορέιρα 22, ο ντε Αρασκαέτα 24, ο Λαξάλτ 25. Ο Μάξι Γκόμες που δεν έχει πάρει χρόνο 21. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ουρουγουάη ήρθε στο Μουντιάλ χωρίς Αρέβαλο Ρίος, Χόρχε Φουσίλε, Άλβαρο Περέιρα, Ντιέγκο Λουγκάνο και Ντιέγκο Φορλάν που έπαιζαν το 2014. Το Proceso φαίνεται ότι δουλεύει καλά, οι Ουρουγουανοί πιστεύουν ότι στην Κ20 υπάρχουν κι άλλοι αξιόλογοι. Και αν δεν βγουν Φορλάν ή Καβάνι, τουλάχιστον θα συνεχίσουν να κρατούν μια χώρα με πληθυσμό κάτι λιγότερο από αυτόν του Βερολίνου στις ψηλές θέσεις του ποδοσφαίρου. Κυρίως όμως, η νίκη για τον Ταμπάρες είναι να τους έχει κάνει σωστούς ανθρώπους, με σεβασμό. Το σεβασμό που δείχνει κι ο ίδιος όπως είπε και στην τελευταία συνέντευξη τύπου: “Αν θέλεις να φτιάξεις ένα καλό σύνολο, θα πρέπει να δείχνεις τον ίδιο σεβασμό σε αυτόν που είναι διάσημος και σε αυτόν που δεν είναι“.
