Μια ομίχλη θα μας σώσει
Όταν ο Ντάρκο Πάντσεφ στις 29 Μαΐου του 1991 έστειλε την μπάλα στη δεξιά γωνία του Πασκάλ Ολμετά (που αντί να διαλέξει πλευρά, έκανε κάτι σαν έξοδο) στο τελευταίο πέναλτι και χάριζε το Κύπελλο Πρωταθλητριών στον Ερυθρό Αστέρα στο Μπάρι, σηματοδοτούσε πολλά πράγματα. Πρώτα, το τέλος του θεσμού όπως τον γνωρίζαμε, αφού ήταν η τελευταία φορά που δεν είχε ομίλους και σε 2 χρόνια θα άλλαζε και όνομα. Επίσης, την τελευταία φορά που μια ομάδα της ανατολικής Ευρώπης είτε θα κατακτούσε το τρόπαιο, είτε θα έφτανε στον τελικό. Και φυσικά, το τέλος εκείνης της ομάδας και γενικότερα του γιουγκοσλάβικου ποδοσφαίρου, αφού πολλοί παίκτες έφυγαν για άλλες ευρωπαϊκές ομάδες, αλλά κυρίως, ήρθε ο εμφύλιος που διέλυσε τη Γιουγκοσλαβία.
Ο τελικός ανάμεσα στον Ερυθρό Αστέρα και τη Μαρσέιγ ήταν ένας από τους χειρότερους που είδαμε ποτέ και είναι κρίμα γιατί κι οι δύο ομάδες ήταν γεμάτες ταλέντο και αρκετά επιθετικές. Η Μαρσέιγ του μεγιστάνα Μπερνάρ Ταπί είχε σκοράρει 22 γκολ στους 4 προηγούμενους διπλούς γύρους, ενώ ο Ερυθρός Αστέρας 18 γκολ. Στον τελικό όμως, ίσως το άγχος, ο φόβος του αντιπάλους, έκαναν τις ομάδες πολύ επιφυλακτικές και ζήσαμε 120 λεπτά βαρεμάρας κατά κύριο λόγο.
Ένας όχι ιδιαίτερα καλός τελικός
Η ομάδα από το Βελιγράδι ήταν γεμάτη ταλέντο σε όλες σχεδόν στις θέσεις. Με το Ρουμάνο Μπελοντέντιτσι στην άμυνα, τον Ντέγιαν Σαβίτσεβιτς και τον Βλαντιμίρ Γιούγκοβιτς στα χαφ, τον “κίλερ” Ντάρκο Πάντσεφ στην επίθεση. Τον “δικό μας” Ρέφικ Σαμπανάτζοβιτς και φυσικά τον σπουδαίο Ρόμπερτ Προσινέτσκι, έναν παίκτη πολύ μπροστά από την εποχή του. Το εντυπωσιακό είναι ότι στον απέναντι πάγκο υπήρχε ακόμα ένα παιδί αυτής της ομάδας. Ο Ντράγκαν Στόικοβιτς που ήταν ο ηγέτης του Ερυθρού Αστέρα και της Γιουγκοσλοβίας, αλλά είχε φύγει με μεταγραφή για τη Μασσαλία.
“Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχε κάποια χώρα…”
Ο Ερυθρός Αστέρας του 1991 ήταν η ποδοσφαιρική εκδοχή της τελευταίας σκηνής της ταινίας “Underground” του Εμίρ Κουστουρίτσα. Από το Μαυροβούνιο ο Σαβίτσεβιτς, Κροάτης ο Προσινέτσκι, από τα Σκόπια ο Πάντσεφ, γεννημένος στο Μαυροβούνιο και Βόσνιος ο Σαμπανάτζοβιτς, Σέρβοι όπως ο Μιχάιλοβιτς κι ο Γιούγκοβιτς. Ο εμφύλιος δεν είχε ξεκινήσει, αλλά τα σημάδια της διάλυσης της χώρας ήταν έντονα, τα πρώτα επεισόδια είχαν ήδη γίνει, η Σλοβενία αποχωρούσε και οι παίκτες του Αστέρα τα ένιωθαν, ήξεραν ότι εκείνη η πορεία ήταν το κύκνειο άσμα τους. Μια πορεία που ξεκίνησε με αντίπαλο τη Γκρασχόπερ και την πρόκριση να έρχεται με ένα 1-4 μέσα στην Ελβετία. Μετά ήταν η σειρά των Ρέιντζερς του Σούνες. Ο αστικός μύθος λέει ότι όταν ο Γουόλτερ Σμιθ (βοηθός τότε του Σούνες) επέστρεψε στη Γλασκώβη μετά την κατασκοπία των Γιουγκοσλάβων, είπε το λακωνικό και εξόχως βρετανικό: “We are fucked”. Ο Σμιθ μάλλον έβλεπε μπαλίτσα γιατί στο Βελιγράδι, σε ένα κατάμεστο γήπεδο, ο Ερυθρός Αστέρας κέρδισε με 3-0, με τους παίκτες του να τρέχουν σαν δαιμονισμένοι, και καθάρισε την πρόκριση από το πρώτο παιχνίδι.
“Το τελευταίο γκολ ήταν κάτι σαν τηλεκίνηση. Ήταν η θέληση του κόσμου που έβαλε την μπάλα γκολ. Δεν έχω άλλη εξήγηση. Ήταν σαν τις ταινίες, η μπάλα έμοιαζε να κάνει ώρες να πέσει”
Εκείνα τα χρόνια οι Ανατολικογερμανοί είχαν καλύτερους κατασκόπους από τους Σκωτσέζους σίγουρα, αλλά μάλλον κι αυτοί θα κατέληξαν στα λεγόμενα του Σμιθ. Η Δυναμό Δρέσης υπέκυψε με 3-0 στο πρώτο ματς και στη ρεβάνς το παιχνίδι διακόπηκε με το σκορ 1-2 λόγω εισόδου οπαδών. Στα ημιτελικά αντίπαλος ήταν η Μπάγερν Μονάχου, αλλά ο Ερυθρός Αστέρας δεν έδειξε να φοβάται. Πήγε στο Μόναχο και γύρισε το 1-0 σε 1-2. Στη ρεβάνς οι Γερμανοί πλήρωσαν με το ίδιο νόμισμα. Ο Σίνισα Μιχάιλοβιτς σκόραρε (με τι άλλο) με φάουλ για το 1-0, αλλά η Μπάγερν γύρισε το ματς σε 1-2. Οι Γιουγκοσλάβοι είχαν τις φάσεις, αλλά χρειάστηκε το (κόκκινο) άστρο για να περάσουν. Στο 90′ ο αρχηγός Αουγκεντάλερ έκανε μια φοβερή τσουρουκιά αντί για διώξιμο, η μπάλα πήρε περίεργη τροχιά κι ο τερματοφύλακας Άουμαν δεν μπόρεσε να μπλοκάρει, σε ένα γκολ βγαλμένο από blooper. Ήταν το εισιτήριο για τον τελικό με τη Μαρσέιγ.
Ο κόουτς Πέτροβιτς μάντρωσε την ομάδα σε ένα ξενοδοχείο λίγο έξω από το Μπάρι για έξι περίπου ημέρες. Χωρίς επαφή με τις οικογένειες των πoδοσφαιριστών. Ο Ταπί φυσικά κατάφερε να βρει ανθρώπους και σύμφωνα με τον Σίνισα Μιχάιλοβιτς, προσφέρθηκαν 500.000 γερμανικά μάρκα στους παίκτες του Αστέρα για να χάσουν. Εκείνοι αρνήθηκαν, δεν μπορούσαν να αφήσουν το όνειρο για μερικά χρήματα. Έτσι κι αλλιώς, οι περισσότεροι είχαν ήδη προτάσεις. Ο Πέτροβιτς φοβήθηκε τους πιο έμπειρους αντιπάλους της Μαρσέιγ και αποφάσισε να κατέβει αμυντικά, ίσως για πρώτη φορά στη σεζόν. Το 5-3 στα πέναλτι τον δικαίωσε κι ας ήταν πονόματος. Το αποτέλεσμα μέτρησε και το Πρωταθλητριών ταξίδεψε στο Βελιγράδι.
Αν δεν έχετε δει τον Ερυθρό Αστέρα της εποχής (κάτι όχι και τόσο απίθανο μια που έχουν περάσει πολλά χρόνια πλέον, ενώ δεν υπήρχε τόσο μεγάλη τηλεοπτική κάλυψη), ήταν μια ομάδα που έπαιζε “σύγχρονο” σε μας ποδόσφαιρο. Με πολύ τρέξιμο, καλύψεις χώρων και άριστες αντεπιθέσεις. Κυρίως όμως, είχε παίκτες που ήξεραν όλοι μπάλα. Και μπορεί εκείνα τα χρόνια να κυριαρχούσε στη Γιουγκοσλαβία (κατέκτησε τα πρωταθλήματα του 1988, 1990, 1991 και 1992), αλλά η ποδοσφαιρική Ευρώπη θα μπορούσε να τον είχε μάθει περίπου δύο χρόνια νωρίτερα. Ας όψεται όμως ο… καιρός. Και φυσικά η ιταλική πονηριά. Ε και λίγο ο μεγάλος αντίπαλος εντός των συνόρων. Ας τα πάρουμε όμως τη σειρά.
Πηγαίνουμε στον Οκτώβριο του 1988. Ο Ερυθρός Αστέρας έχει αποκλείσει με 3-0 και 0-5 την Νταντάλκ από την Ιρλανδία, αλλά η κλήρωση δεν του κάνει το χατίρι και στο 2ο γύρο του κυπέλλου Πρωταθλητριών τον φέρνει απέναντι στη Μίλαν. Ο Ερυθρός Αστέρας δεν είχε ακόμα αρκετούς από τους μετέπειτα πρωταθλητές Ευρώπης, αφού Μιχάιλοβιτς, Προσινέτσκι και Γιούγκοβιτς ήρθαν αργότερα. Είχε όμως τον τεράστιο Ντράγκαν Στόικοβιτς που με μια υπέροχη ατομική ενέργεια έγραψε το 0-1 στο Σαν Σίρο. Οι παίκτες του Αστέρα πανηγύρισαν μάλλον λίγο παραπάνω και η Μίλαν το εκμεταλλεύτηκε ισοφαρίζοντας σχεδόν με τη σέντρα σε 1-1 με τον Βίρντις. Κι έτσι όμως, οι Γιουγκοσλάβοι είχαν αποκτήσει πλεονέκτημα.
«Ήταν από τις πιο όμορφες στιγμές μου. Ντρίμπλαρα σχεδόν όλη την άμυνα και τον Φράνκο Μπαρέζι για εκείνο το γκολ»
-Ντράγκαν Στόικοβιτς
Στις 10 Νοεμβρίου του 1988, μπροστά σε περίπου 100.000 θεατές στο “Μαρακανά” του Βελιγραδίου, ο Ερυθρός Αστέρας υποδέχτηκε τη Μίλαν στη ρεβάνς. Το μεγαλύτερο άγχος ήταν αν θα παίξει ο Σαβίτσεβιτς. Όχι γιατί είχε κάποιο τραυματισμό, αλλά γιατί πριν λίγους μήνες είχε κληθεί στον στρατό για την υποχρεωτική του θητεία. Θεωρητικά, αυτό δεν ήταν περίεργο. Στην πράξη όμως το γεγονός ότι και αυτός και ο Ντάρκο Πάντσεφ κλήθηκαν στον στρατό λίγες μέρες αφού υπέγραψαν στον Ερυθρό Αστέρα δεν ήταν σύμπτωση. Η μεγάλη αντίπαλος Παρτιζάν ήταν η ομάδα με τις μεγαλύτερες διασυνδέσεις στον στρατό και ενοχλημένη πολύ από το γεγονός ότι οι δύο ταλαντούχοι νεαροί προτίμησαν την κόκκινη πλευρά του Βελιγραδίου. Κάπως έτσι τους εκδικήθηκε.
Ο Σαβίτσεβιτς κατάφερε μετά από διαπραγματεύσεις να παίρνει άδεια στα διεθνή ματς του Αστέρα (και φυσικά στα ματς της εθνικής) και είχε παίξει στο εντός έδρας ματς απέναντι στους Ιρλανδούς, αλλά ποτέ δεν μπορούσες να είσαι σίγουρος. Ο Πάντσεφ δεν είχε την ίδια τύχη και πέρασε όλη τη σεζόν 1988-89 με σκοπέτο, μαγειρεία και κάλυψη-απόκρυψη. Σκεφτείτε έναν παίκτη να παίζει απέναντι στον Γκούλιτ και τον φαν Μπάστεν, τον Αντσελότι και τον Ράικαρντ, με ελάχιστες προπονήσεις, άρτι αφιχθείς από τα Σκόπια (όπου και έκανε τη θητεία του ο Σαβίτσεβιτς, συγχωρέστε με αλλά δεν ξέρω αν θεωρείται “μαύρη” η μονάδα του, πάντως κοντά στα σύνορα ήταν σίγουρα).
Το ματς ξεκίνησε στο κολασμένο Μαρακανά και το πρώτο ημίχρονο έληξε ισόπαλο με 0-0. Η ομίχλη που υπήρχε στην πόλη, γινόταν όλο και πιο έντονη και περίπου με την έναρξη του δεύτερου ημιχρόνου κάλυψε ολοκληρωτικά το στάδιο. Το σκηνικό ήταν βγαλμένο από ταινία του Τζον Κάρπεντερ κι η τηλεοπτική μετάδοση είχε γίνει ουσιαστικά ραδιοφωνική, αφού οι τηλεθεατές έβλεπαν κυρίως το πέπλο ομίχλης και όχι ποδόσφαιρο. Στο 50′ ήταν ο φαντάρος Σαβίτσεβιτς που βρέθηκε σε καλή θέση στην περιοχή της Μίλαν και με ωραίο σουτ έκανε το 1-0, σε ένα γκολ που λογικά είδαν λίγοι από τις εξέδρες. Οι παίκτες της Μίλαν ζούσαν μια απόκοσμη εμπειρία. Ο Σαβίσεβιτς έκανε κολπάκια κι ο Βίρντις εκνευρίστηκε λίγη ώρα αργότερα και χτύπησε τον Τζούριτς με αποτέλεσμα να αποβληθεί. Ο χρόνος πίεζε και με παίκτη λιγότερο, η Μίλαν τα είχε χαμένα.
«Στο ημίχρονο τα πράγματα ήταν καλά. Υπήρχε ορατότητα. Λεπτό με λεπτό όμως τα πράγματα χειροτέρευσαν. Στην αρχή δεν έβλεπα την εξέδρα, μετά την εστία, μετά την αντίπαλη περιοχή και στο τέλος την μπάλα»
– Ντράγκαν Στόικοβιτς
Ο Γερμανός διαιτητής Ντίτερ Πάουλι αποφάσισε να διακόψει οριστικά το παιχνίδι. Σε αυτό δεν μπορεί να τον κατηγορήσει κάποιος. Όπως βλέπετε και στο παραπάνω βίντεο, η εικόνα ήταν τραγική. Το θέμα είναι τι έγινε όμως στη συνέχεια. Το παιχνίδι αποφασίστηκε να συνεχιστεί την επόμενη ημέρα, όπως ήταν και φυσιολογικό. Ο τρόπος διεξαγωγής όμως ήταν κάτι υπέροχα παράλογο, προσαρμοσμένο στα ιταλικά “θέλω”. Αποφασίστηκε το ματς να ξεκινήσει από την αρχή, με το σκορ στο 0-0. Κι όχι μόνο. Η Μίλαν θα έπαιζε κανονικά με 11 παίκτες, απλά χωρίς τον Βίρντις που είχε αποβληθεί και τον Αντσελότι που είχε συμπληρώσει κάρτες το προηγούμενο βράδυ. Ο Ερυθρός Αστέρας αναγκάστηκε να συμφωνήσει παρ’ ότι δεν τον συνέφερε. Τα πράγματα ήταν ακόμα πιο άσχημα για τους Γιουγκοσλάβους, αφού ο προφανώς αγύμναστος Σαβίτσεβιτς θα έπρεπε να παίξει ένα ακόμα 90λεπτο, ενώ η Μίλαν που είχε πάρει μαζί τον αμφίβολο Γκούλιτ αλλά δεν τον είχε στον πάγκο την πρώτη μέρα, τον δήλωσε κανονικά την επόμενη (και τελικά έπαιξε ως αλλαγή), έχοντας μια μέρα ξεκούρασης.
Το ματς της επόμενης ημέρας
Ο κόσμος μαζεύτηκε ξανά στο Μαρακανά την επομένη, αλλά ήταν ο Μάρκο φαν Μπάστεν που αυτή τη φορά σκόραρε γράφοντας το 0-1. Λίγα λεπτά αργότερα, ο Στόικοβιτς έγινε δέκτης μιας καταπληκτικής μπαλιάς από τον Σαβίτσεβιτς και με πανέμορφο σουτ ισοφάρισε σε 1-1. Τίποτα δεν άλλαξε μέχρι το τέλος και το ματς οδηγήθηκε στα πέναλτι. Η ιστορία ήθελε να χαμογελάσει στη Μίλαν και να την οδηγήσει στην επόμενη φάση και τελικά μέχρι τον τελικό και την κατάκτηση του τίτλου. Ο Σαβίτσεβιτς κι ο Μρκέλα δεν ήταν εύστοχοι, οι Ιταλοί έκαναν το 4/4 και κάπως έτσι άλλαξαν την ιστορία τους στην εποχή Μπερλουσκόνι. Ευτυχώς όπως είδαμε, εκείνος ο Ερυθρός Αστέρας δεν χάθηκε. Τερμάτισε 2ος στο πρωτάθλημα (μοναδικό που έχασε εκείνα τα χρόνια) και βγήκε στο ΟΥΕΦΑ της επόμενης σεζόν, όπου και πάλι με δραματικό τρόπο αποκλείστηκε από την Κολωνία στο τελευταίο λεπτό του επαναληπτικού και ύστερα από μία πολύ κακή διαιτησία ενός Τσεχοσλοβάκου.
Το τι έγινε το 1990-91 το είδαμε στην αρχή του κειμένου μας και ίσως η μόνη αδικία ήταν πως ο Στόικοβιτς βρισκόταν στην απέναντι πλευρά. Το κύπελλο Πρωταθλητριών ήταν μια τεράστια επιτυχία, αλλά κανείς δεν ξέρει τι θα είχε γίνει αν εκείνο το βράδυ του Νοεμβρίου η ομίχλη δεν έσωζε τους Ιταλούς. Η χώρα διαλύθηκε με τον πιο φριχτό τρόπο και το ποδόσφαιρο (της Σερβίας πλέον) δεν κατάφερε επί της ουσίας να έχει μεγάλες επιτυχίες ξανά (σε αντίθεση με τους Κροάτες που σε επίπεδο εθνικής τα έχουν καταφέρει). Όπως όλοι γνωρίζουμε, τα τελευταία χρόνια ο Ερυθρός Αστέρας έχει κάνει άλματα. Με συμμετοχές σε ομίλους Γιουρόπα Λιγκ και σπουδαίες προκρίσεις, με την επιστροφή στο Τσάμπιονς Λιγκ και τους ομίλους. Το ποδόσφαιρο έτσι κι αλλιώς έχει αλλάξει και είναι σχεδόν αδύνατο να επαναληφθεί κάτι αντίστοιχο εκείνων των ετών.
