Ελένιο Ερέρα: ο καθηγητής του κατενάτσιο
Το ρεκόρ για καλύτερη αρχή σε πρωτάθλημα για την Ίντερ είναι οι επτά σερί νίκες ενός θρύλου του ποδοσφαίρου και του συλλόγου, του Ελένιο Ερέρα. Ένα ρεκόρ που κρατάει από το 1966-67 για την Ίντερ, σε μια σεζόν που τελικά το πρωτάθλημα το πήρε τελευταία στιγμή η Γιουβέντους. Ο Ερέρα ήταν ένας άνθρωπος που είχε επαφή με διάφορες κουλτούρες και ερεθίσματα. Γεννήθηκε το 1910 (αν και επίσημα αναφέρεται το 1916) στη γειτονιά του Παλέρμο, στα βορειοδυτικά του Μπουένος Άιρες. Οι γονείς του ήταν από την Ανδαλουσία και εγκατέλειψαν την Ισπανία για να βρουν καταφύγιο στην Αργεντινή. Ο πατέρας του ήταν αναρχικών πεποιθήσεων, ξυλουργός στο επάγγελμα και μαζί με τη μητέρα του Μαρία είχαν χάσει άλλα τρία παιδιά πριν αποκτήσουν τον Ελένιο. Τα πράγματα δεν πήγαν καλά όμως στην Αργεντινή και έτσι το 1920 η οικογένεια πήρε το καράβι για την Καζαμπλάνκα (με την μαμά Μαρία που είχε παραπανίσια κιλά, να πέφτει στη θάλασσα την ώρα που πήγε να ανέβει στο καράβι και να σώζεται από εργάτες).
Η μετανάστευση (φωτογραφία από το επίσημο site του Ερέρα)
Η Καζαμπλάνκα εκείνα τα χρόνια ήταν ακόμα υπό την προστασία της Γαλλίας. Εκεί μεγάλωσε ο Ελένιο και αφού ξεπέρασε την ασθένεια της διφθερίτιδας, εκεί ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με το ποδόσφαιρο. Παίζοντας ως κεντρικός αμυντικός, η στρογγυλή θεά τον έφερε και στη Γαλλία αφού κάποιοι τον ανακάλυψαν στο Μαρόκο. Έκανε καριέρα ποδοσφαιριστή για αρκετά χρόνια, χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία, μέχρι που ένας τραυματισμός τον έφερε στους πάγκους. Εκεί που θα γινόταν ο πρώτος σούπερ σταρ προπονητής όλων των εποχών.
Ο Ερέρα ήταν ανήσυχο πνεύμα, με πολλά ενδιαφέροντα και πολλές ιδέες που ήθελε να μεταφέρει στο ποδόσφαιρο. Είχε έρθει σε επαφή με το σύστημα “μπετόν” από τις ομάδες που έπαιζε στη Γαλλία, ένα σύστημα που έμοιαζε με την “κλειδαριά” του Ράπαν. Ο Ράπαν το είχε εφαρμόσει στην ελβετική Σερβέτ και την εθνική με τρομερή επιτυχία για να αντιμετωπίσει το δημοφιλές 2-3-5 εκείνης της εποχής, το περίφημο WM. Δεν έγινε παγκόσμια μόδα, αλλά ουσιαστικά αποτέλεσε την έμπνευση για αντίστοιχα αμυντικά συστήματα.
Μεταξύ άλλων πέρασε και από τον πάγκο της εθνικής Γαλλίας
Ο Ελένιο Ερέρα ξεκινά την προπονητική του καριέρα στη Γαλλία και τα πάει περίφημα στη Σταντ Φρανσέ. Το όνομά του φτάνει στην Ισπανία και η Ατλέτικο Μαδρίτης τον κλείνει ως προπονητή, αλλά τον στέλνει να δοκιμάσει τις ικανότητές του στη Βαγιαδολίδ. Πείθει και γρήγορα επιστρέφει στη Μαδρίτη, κερδίζοντας δύο πρωταθλήματα με την Ατλέτικο. Πηγαίνει στη συνέχεια σε Μάλαγα, Λα Κορούνια και Σεβίλλη. Το 1958 αναλαμβάνει την Μπαρσελόνα και κατακτά δύο πρωταθλήματα, δύο κύπελλα και δύο ακόμα κύπελλα Εκθέσεων (τον προπομπό του κυπέλλου ΟΥΕΦΑ).
Παρ’ ότι έχει ήδη πολλές σημαντικές επιτυχίες, δεν σταματά να βάζει πράγματα στη δουλειά του. Επηρεασμένος από ένα βιβλίο πάνω στο μυστικισμό και τους Ιησουίτες, είναι ο πρώτος προπονητής που θεσπίζει την “απόσυρση” των παικτών πριν από αγώνες σε ξενοδοχεία. Εκεί αποκομμένοι δουλεύουν πάνω στην τακτική και την ψυχολογία. Ζούσε κι ο ίδιος μια ασκητική ζωή, χωρίς να πίνει ή να καπνίζει και τρώγοντας πάντα προσεκτικά. Ήταν από τους πρώτους προπονητές που πίεζαν τόσο πολύ τους παίκτες (πολλές φορές αγνοώντας τραυματισμούς) και από τους πρώτους που στέκονταν τόσο στην ψυχολογία. Πολλά χρόνια πριν ο Μάκης Ψωμιάδης κάνει ντου στα σπίτια παικτών, ο Ερέρα ήταν έξω από την πόρτα τους για να κάνει έλεγχο, ήξερε τα πάντα για τις φιλενάδες τους και την προσωπική τους ζωή, ακόμα και τους γονείς τους, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Σάιμον Κούπερ “Το Ποδόσφαιρο Εναντίον του Εχθρού”.
Από τα χρόνια της Βαρκελώνης
Παρά τις επιτυχίες στη Βαρκελώνη, το τέλος του Ερέρα από την ομάδα δεν ήταν καλό. Δεν είχε καλές σχέσεις με τον σταρ της ομάδας Κουμπάλα. Ο Κουμπάλα ήταν των εξόδων, του ποτού και της καλής ζωής, αγαπημένος του κόσμου και όλα αυτά δεν άρεσαν πολύ στον Ερέρα, τον λάτρη της πειθαρχίας. Έτσι, παρά τα πρωταθλήματα που κατέκτησε, μέτρησε πολύ ο βαρύς αποκλεισμός με συνολικό σκορ 6-2 από τη Ρεάλ Μαδρίτης στην Ευρώπη, σε αγώνες που ο Ερέρα αποφάσισε να αφήσει εκτός τον Κουμπάλα. Ο αποκλεισμός έφερε λαϊκά δικαστήρια και τελικά ο Ερέρα εγκατέλειψε την Ισπανία.
Είχε πάντως ήδη βρει τον επόμενο προορισμό του. Ο πάμπλουτος Άντζελο Μοράτι προσπαθούσε μάταια να δώσει δόξα στην Ίντερ του Μιλάνου. Ο Μοράτι είχε απολύσει μια ντουζίνα προπονητές μέσα σε ελάχιστα χρόνια και όταν συναντήθηκε με τον Ερέρα πείστηκε ότι βρήκε επιτέλους τον άνθρωπό του. Και μόνο από το όνομα του συλλόγου και την ιστορία πίσω από το Ιντερνατσιονάλε, ο Ερέρα ταίριαζε ιδανικά, καθώς κάποτε είχε δηλώσει ότι δεν νιώθει ούτε Αργεντινός, ούτε Γάλλος, αλλά “άνθρωπος του κόσμου”.
Το “κατενάτσιο” δεν ήταν εφεύρεση του Ερέρα. Στο εξαιρετικό, για τους λάτρεις των συστημάτων, βιβλίο του Τζόναθαν Γουίλσον “Αντιστρέφοντας την Πυραμίδα” αναφέρεται ότι επί της ουσίας είναι άγνωστο ποιος το εφηύρε, αλλά η ιστορία λέει ότι ο Τζίπο Βιάνι στη Σαλερνιτάνα ήταν ο πρώτος που το εφάρμοσε σταθερά. Το σύστημα που ήταν γνωστό ως “βιανέμα” (και ταξίδεψε στην Ιταλία από Ελβετούς που είχαν θητεύσει δίπλα στον Ράπαν) εφαρμόστηκε στη Σαλερνιτάνα και γενικά σε μικρές ομάδες αρχικά. Στη συνέχεια εξελίχθηκε από το Νερέο Ρόκο στην Τριεστίνα και τη Μίλαν, όπου έφερε και τίτλους.
Όταν ο Ερέρα ανέλαβε την Ίντερ, το κατενάτσιο ήταν ήδη γνωστό. Αλλά ο Ερέρα το πήγε αρκετά βήματα παραπέρα. Δεν είναι τυχαίο ότι απαντούσε στους επικριτές του λέγοντας: “Εγώ έφτιαξα το κατενάτσιο. Το πρόβλημα είναι ότι όλοι όσοι με αντέγραψαν, με αντέγραψαν λάθος. Ξέχασαν να συμπεριλάβουν τις επιθετικές αρετές του συστήματος“. Παρά τα λόγια του πάντως, ο κόσμος εκείνα τα χρόνια (εκτός Ιταλίας) θεωρούσε το κατενάτσιο ένα καταστροφικό σύστημα. Ήταν το αντι-ποδόσφαιρο που ο μαθημένος τότε στην επίθεση μέσος φίλαθλος μισούσε. Όταν η Σέλτικ κέρδισε την Ίντερ στον τελικό του 1967 στη Λισαβώνα, ο Μπιλ Σάνκλι είπε: “Σήμερα κέρδισε το ποδόσφαιρο”.
Προπονήσεις στην Ίντερ της εποχής
Πριν όμως κερδίσει το ποδόσφαιρο, η Ίντερ είχε ήδη κατακτήσει τρία πρωταθλήματα, δύο κύπελλα Πρωταθλητριών και δύο Διηπειρωτικά γράφοντας την ιστορία της Γκράντε Ίντερ. Κάπως έτσι, ο Γαλλοαργεντινός Ελένιο Ερέρα έγινε ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στην ιστορία του συλλόγου. Ο “Μάγος,” όπως ήταν το παρατσούκλι του, ξυπνούσε κάθε μέρα το πρωί και σαν τον Κρίστιαν Μπέιλ στο American Psycho κοίταζε τον καθρέφτη και επαναλάμβανε με θρησκευτική ευλάβεια: “Είμαι δυνατός, είμαι ήρεμος, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι όμορφος”. Από τη δίαιτα, μέχρι την προσωπική ζωή των παικτών και από την κατασκοπία των αντιπάλων μέχρι τις σκληρές προπονήσεις, όλα περνούσαν από τα χέρια του. Ο “τυραννικός” Ερέρα, όπως τον κατηγορούσαν, έφτιαξε μια ομάδα που ήταν μπροστά από την εποχή της.
Είναι δύσκολο να περιγράψεις με νούμερα το κατενάτσιο του Ερέρα. Μια αναζήτηση στο Ίντερνετ θα βγάλει αρκετές παραλλαγές στις θέσεις των παικτών. Αυτή είναι μια από τις πιο κλασικές απεικονίσεις.
Βασιζόμενος στο λίμπερο αμυντικά και στα ας πούμε “πλάγια μπακ”, με τον Φακέτι να σκοράρει πάρα πολλά γκολ έχοντας γίνει αριστερό μπακ-χαφ-εξτρέμ, ο Ερέρα δεν ήθελε κατοχή της μπάλας και πολλές πάσες. Ήθελε την ομάδα του να βγαίνει με ταχύτητα στην αντεπίθεση, να κουβαλάει την μπάλα στην αντίπαλη περιοχή με τρεις πάσες μόνο και να σκοράρει. Μισούσε το παράλληλο ποδόσφαιρο. Φυσικά, όλα αυτά δεν έγιναν αμέσως. Μετά από δύο χρονιές χωρίς τίτλο (όπου η Ίντερ δεν έπαιζε τόσο αμυντικά) και τον Μοράτι να φτάνει ένα βήμα πριν τον απολύσει, ο Ερέρα αποφάσισε να μεταφέρει ένα κεντρικό χαφ και να το κάνει λίμπερο, απελευθερώνοντας τον Φακέτι. Ο Φακέτι, μαζί με τον Βραζιλιάνο Ζαΐρ από τα δεξιά και τον “πλέι μέικερ” Ισπανό Λουίς Σουάρεθ που ο Ερέρα έφερε από την Μπαρσελόνα ήταν αυτοί που “έφτιαχναν” τα γκολ. Μετέφεραν την μπάλα μπροστά και δημιουργούσαν τις φάσεις (που συχνά τελείωναν κι οι ίδιοι). Ήταν εντυπωσιακό πώς μια ομάδα έφτανε από κατάσταση φουλ άμυνας στην απέναντι εστία και πώς κέρδιζε παιχνίδια, χωρίς να το πάρει χαμπάρι κανείς.
Η Ίντερ έφτασε στο απόγειο της δόξας της στα χέρια του δουλευταρά και πανούργου Ερέρα. Πέρα από τη φυσική κατάσταση και την τακτική, την ψυχολογία και την κατασκοπία, υπήρχαν και οι διάφορες φήμες για τη μεγάλη Ίντερ. Οι φήμες για δωροδοκίες διαιτητών στην Ευρώπη κι οι φήμες για “ντοπάρισμα” των παικτών συνόδευαν τον Ερέρα και έχτιζαν ακόμα περισσότερο τον μύθο του. Υπάρχουν αρκετές ιστορίες, αρκετές δηλώσεις, αλλά στην Ίντερ τα αρνούνται. Ίσως ακόμα και το ίδιο το κατενάτσιο να γιγαντώθηκε στο μυαλό του κόσμου, καθώς πολλοί παίκτες της Ίντερ υποστήριζαν ότι η ομάδα έπαιζε και επιθετικά σε πολλά ματς. Ο Ερέρα όμως συνδυάστηκε για πάντα με εκείνο το σύστημα και εκείνη την Ίντερ. Ήταν η ομάδα που ήξερε να κερδίζει, όχι όμορφα, αλλά με επιτυχία.
“Ποιότητα + Προετοιμασία + Φυσική Κατάσταση + Εξυπνάδα = Πρωτάθλημα” (πάνω από μία ζυγαριά για να ελέγχουμε αν παραστράτησε κάποιος, σαν ταινία του ΘουΒου)
Και κυρίως, ο Ερέρα άφησε ανεξίτηλο το πέρασμά του από το ποδόσφαιρο, με πράξεις και με λόγια. Η ιστορία λέει ότι είναι ο πρώτος που μίλησε για τον 12ο παίκτη, τον κόσμο, και τον έβαλε στην εξίσωση. Οι οπαδοί της Ίντερ πήγαιναν έξω από το ξενοδοχείο των αντιπάλων στα ευρωπαϊκά παιχνίδια και έκαναν φασαρία το βράδυ. Εκμεταλλευόταν τα γούρια και τις προλήψεις των παικτών, μάθαινε από τον φυσιοθεραπευτή όλα τα κουτσομπολιά και τα “θέλω” των ποδοσφαιριστών του, είχε φακέλους με τους αντιπάλους. Και φυσικά με ένα σωρό ατάκες που έγραψαν ιστορία και φράσεις που βρίσκονταν αναρτημένες παντού. Ο Ερέρα είτε κάποιος τον θεωρεί έναν οραματιστή, είτε έναν καταστροφέα, άφησε για πάντα ανεξίτηλα τα σημάδια του στο αγαπημένο άθλημα.
