Η σημασία της τέχνης του σουτ

Θα πάμε αρκετούς μήνες πίσω. Στην πρεμιέρα της Πρέμιερ Λιγκ για τη σεζόν που διανύουμε. Παρακολουθούσα με έναν καλό φίλο το Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ – Λιντς, θυσιάζοντας, για ακόμα μια φορά λόγω ενός αγώνα, τις βουτιές μου στη θάλασσα. Στο 52ο λεπτό ο Μέισον Γκρίνγουντ, πριν ασχοληθούμε μαζί του για τους λάθος λόγους, θα σκοράρει για το 2-1, βάζοντας -ουσιαστικά- τις βάσεις για να κατακτήσει η ομάδα του το πρώτο «τρίποντο» της σεζόν. Μιας σεζόν που την είχε βρει -στα χαρτιά- βελτιωμένη, ποσοτικά και ποιοτικά, αλλά και πολλά υποσχόμενη -όπως πολλοί λέγαμε τότε- με την επιστροφή του Κριστιάνο Ρονάλντο. Σε ένα καλοκαίρι πάντως που τα πάντα επισκιάστηκαν από τη μετακίνηση του Μέσι στo γαλαξία αστέρων της Παρί. «Ο Αργεντινός μάγος στην ομάδα του Παρισιού είναι κάτι σαν τον Έντι Βαν Άλεν στο Beat It του Μάικλ Τζάκσον. Το κομμάτι ήταν από μόνο του καυτό. Όταν όμως μπήκε και εκείνο το σόλο του σπεσιαλίστα της κιθάρας όλοι έμειναν με το στόμα ανοικτό και το κομμάτι απογειώθηκε». Αυτό πίστευα το καλοκαίρι, αν και μήνες μετά το σόλο ακούστηκε φάλτσο και η κιθάρα ξεκούρδιστη. Συμβαίνουν κι αυτά στον αθλητισμό και ευτυχώς που συμβαίνουν, αν με ρωτάτε. Επιστρέφω όμως στα μέσα του περασμένου Αυγούστου και στον Γκρίνγουντ. «Μεγάλο γκολ, από εξαιρετικά δύσκολη γωνία» μου λέει ο φίλος μου, προσθέτοντας «πρέπει να μετρήθηκε πολύ χαμηλά σε xGoals. Αφού έπιασα το πηγούνι μου για να δώσω κι άλλος βάρος στα λόγια μου, αν θυμάμαι καλά, απάντησα. «Γύρω στο 0.09 πρέπει να είναι αλλά ας δούμε και τα xGoals οn target για να καταλάβουμε καλύτερα την ποιότητα του σουτ». Με κοίταξε κάπως περίεργα. Ίσως και με μια δόση οίκτου «Ρε φίλε δεν έχει σταματημό αυτό το πράγμα με τις μετρήσεις, άντε πάμε για μπάνιο». Έκανα πως δεν τον άκουσα και του είπα πως μετρήθηκε με 0.60 xGOT. Εννοείται πως συνεχίσαμε να βλέπουμε τον αγώνα, που έγινε αγώνες, και έφτασε βράδυ, με εμάς στον καναπέ.

Τα τελευταία χρόνια οι αριθμοί και οι αναλύσεις έχουν μπει για τα καλά στην καθημερινότητά μας. Για καλό, και πάλι, αν με ρωτάτε. Από την άλλη, και εδώ αυτό ίσως είναι λιγάκι κακό, έχουν δώσει το δικαίωμα στον απλό φίλαθλο να ψαχτεί αρκετά, και να φτάσει σε βαθμό αμφισβήτησης κάποιου μεγάλου ρεκόρ. Και είναι κακό αυτό, θα ρωτήσει κάποιος, και δίκιο θα έχει. Κακό φυσικά και δεν είναι. Κακό μπορεί να γίνει όταν αυτός ο κάποιος τα μπερδέψει στο μυαλό του και από φίλος του όμορφου ποδοσφαίρου, γίνει -στο μυαλό του- κάτι διαφορετικό. Κάποιος που «διαβάζει» το παιχνίδι και «βλέπει» αυτά που οι περισσότεροι δεν μπορούν να δουν. Το έχω γράψει και στο παρελθόν. Λατρεύω τα analytics και θεωρώ πως βελτιώνουν την κατανόηση ενός παιχνιδιού, απλά επειδή δεν είμαι ούτε σκάουτερ, ούτε προπονητής, ούτε μάνατζερ, και φυσικά ούτε έχω να διαχειριστώ τα οικονομικά κάποιας ομάδας δεν πρόκειται να αμφισβητήσω κανέναν που δεν έχει κάτσει να ασχοληθεί μαζί τους. Είναι τόσο φρέσκα άλλωστε και βλέπω ποδόσφαιρο 30 χρόνια. Ακόμα και στο βιβλίο του James Tippett: The Expected Goals Philoshophy υπάρχουν κενά, σύμφωνα με τα λεγόμενα του συγγραφέα, στην ανάγνωση των xG. Το βιβλίο, πάντως, το προτείνω σε κάποιον που θέλει να εντρυφήσει πάνω σε αυτήν τη φιλοσοφία. Είμαι σίγουρος πως θα το απολαύσει και θα μάθει αρκετά.  Και κάπως έτσι φτάνουμε και στον σκοπό αυτού εδώ του κειμένου. Τα xGOT.

Τα expected goals on target (ή πολύ απλά xGOT) μετρούν τις πιθανότητες που έχει να γίνει γκολ ένα σουτ που καταλήγει εντός της εστίας. Στηρίζονται στο συνδυασμό των πιθανοτήτων που είχε η ευκαιρία να γίνει γκολ (τα xG δηλαδή), το σημείο δηλαδή που έφυγε από το πόδι (ή το κεφάλι) του εκτελεστή, με το σημείο που αυτή κατέληξε, εντός της εστίας. Αν πάει εκτός εστίας άλλωστε μπορεί να γίνει γκολ; Σωστά, δεν μπορεί να γίνει γκολ. Εννοείται πως όσο πιο πλάγια, πιο κοντά στα κάθετα δοκάρια καταλήξει η μπάλα, το ποσοστό και ανεβαίνει. Το ποσοστό, για παράδειγμα, είναι πάρα πολύ χαμηλό αν ένας τερματοφύλακας δεχτεί γκολ στο κέντρο της εστίας, από ένα μακρινό σουτ, και εξαιρετικά υψηλό αν η μπάλα καρφωθεί στο Γ της εστίας. Εκεί που ερωτοτροπούν οι αράχνες. Τα xGOT μετρώνται από το 0 έως και το 1, και μόνο για σουτ που είναι εντός εστίας. Το τονίζω. Το 0.60 του Γκρίνγουντ, για παράδειγμα, είναι ένα αρκετά υψηλό ποσοστό για τη γωνία που έγινε, και δείχνει πως το σουτ του νεαρού Άγγλου επιθετικού ήταν ένα άκρως ποιοτικό τελείωμα από μια εξαιρετικά δύσκολη θέση. Σε πλήρη αντίθεση με τον χαρακτήρα του δηλαδή που δεν έχει καμία -μα καμία- ποιότητα.

Ο παίκτης του οποίου ο αριθμός των xGOT υπερβαίνει τον αριθμό των xG, εκτελεί με μεγαλύτερη ποιότητα από αυτόν που η διαφορά ανάμεσα στις δύο μετρήσεις δεν είναι στο συν αλλά στο πλην. Για να το πω πιο απλά. Δύο ποδοσφαιριστές σουτάρουν από τα 10 μέτρα, έχοντας καθαρό οπτικό πεδίο. Οι πιθανότητες να σκοράρουν (τα xG δηλαδή) είναι γύρω στο 60% (0.6 xG). To τέρμα όμως δεν είναι άδειο. Υπάρχει κι αυτός που πληρώνεται για να αποκρούει και καμιά μπάλα O πρώτος ποδοσφαιριστής σουτάρει και η μπάλα καταλήγει γκολ, σχεδόν, στο κέντρο της εστίας. Ο κόσμος τι θα κάνει; Θα χλευάσει τον τερματοφύλακα χωρίς έλεος. Ο δεύτερος ποδοσφαιριστής σουτάρει και η μπάλα καταλήγει γκολ στο πλαϊνό δίχτυ. Ο κόσμος τι θα κάνει; Θα τον αποθεώσει – και πολύ καλά θα κάνει. Αν δεν έχουμε εικόνα του γκολ, πολλοί θα σκεφτούμε το πιο απλό (και εύκολο), πως έγινε δηλαδή γκολ γιατί, πολύ απλά, οι πιθανότητες να γίνει γκολ ήταν πάρα πολλές, περισσότερες από το να μη γίνει. Ο πρώτος όμως παραλίγο να το χάσει, ενώ ο δεύτερος το έστειλε εκεί που ελάχιστοι τερματοφύλακες μπορούν να αντιδράσουν. Όσο καλοί κι αν είναι. Ο πρώτος όμως μείωσε τις καλές πιθανότητες που είχε να γράψει ακόμα ένα γκολ στην στατιστική του, ενώ ο δεύτερος τις μεγιστοποίησε. Αν στην δεύτερη προσπάθεια ο τερματοφύλακας κάνει μια εξωπραγματική προσπάθεια και διώξει την μπάλα, η ποιότητα του σουτ θα παραμένει καλύτερη από εκείνη που έγινε γκολ στο κέντρο της εστίας. Ναι ή όχι;

Θυμάμαι αρκετούς να λένε ότι ο Γκρίνγουντ το διάστημα μετά την διακοπή της πανδημίας, τη σεζόν 2019-2020, όταν και σκόραρε συνεχώς, το έκανε από τύχη. Κι ας έλεγαν άλλα οι αριθμοί. «Έλα μωρέ τώρα ποιος Γκρίνγουντ». Σε ένα κείμενό μου τότε, μιλούσα για τα άψογα τελειώματα του νεαρού. Τα xGOT έρχονται για να δικαιώσουν αυτούς που μιλούσαν για την ποιότητα των τελικών του. Ας δούμε μέσα από αριθμούς. Ο Μέισον Γκρίνγουντ είχε σκοράρει σε εκείνο το διάστημα 6 γκολ με τα xG του να είναι 2.4. Αν δεν έχεις εικόνα των αγώνων και απλά βλέπεις τους αριθμούς μπορεί να ξεγελαστείς και να μιλήσεις για την καλή του τύχη. Αν όμως βλέπεις που κατέληγαν τα σουτ εντός της εστίας δεν μπορείς να μη μιλήσεις για τα ποιοτικά του τελειώματα. Τα xGΟΤ λοιπόν φανερώνουν την αλήθεια.  4.7 στο +2.3 από τον αριθμό των xG. «Έχει απ’ τα καλύτερα τελειώματα που έχω δει ποτέ» είχε δηλώσει ο Σόλσκιερ, κάτι που δίνει ακόμα μεγαλύτερη αξία στην εικόνα του και τους αριθμούς του. Δυστυχώς, ο προβληματικός του χαρακτήρας, μας έκανε να τον ξεχάσουμε, στερώντας από την ομάδα του -δυστυχώς για την ίδια- έναν εξαιρετικό επιθετικό, και από την κοινωνία -ευτυχώς- ακόμα ένα σκουπίδι που σηκώνει χέρι σε κάποιον άλλο (συγκεκριμένα στην σύντροφό του).

Ένα μικρό παράδειγμα

Με τα xGOT, όπως είναι εύκολο να γίνει αντιληπτό, μπορούμε να μετρήσουμε ακόμα καλύτερα και τις επιδόσεις των τερματοφυλάκων. Όσες περισσότερες οι επεμβάσεις κάποιου σε σουτ με μεγάλο ποσοστό xGOT τόσο και καλύτερη η φόρμα του. Αν η φόρμα του έχει σταθερή πορεία τότε δε μιλάμε απλά για φόρμα αλλά για αξία και ταλέντο. O Γιορίς της Τότεναμ, για παράδειγμα, είχε δεχθεί στις τρεις πρώτες αγωνιστικές της Πρέμιερ Λιγκ, σουτ εντός της εστίας που μετρήθηκαν με 2.4 xGOT. Πόσα από αυτά έγιναν γκολ; Κανένα. Η Τότεναμ κάπως έτσι βρέθηκε στην πρώτη διακοπή, μόνη πρώτη στη βαθμολογία. Η συνέχεια φυσικά και δεν ήταν ανάλογη μιας και καμία ομάδα δεν μπορεί να μείνει πρώτη σε σειρά αγώνων εξαιτίας του τερματοφύλακα, όσο καλός κι αν είναι. Και επειδή λατρεύω τους αριθμούς αλλά είναι πάντα καλύτερα να τους βάζουμε σε ποδοσφαιρικά παραδείγματα για να τους κατανοούμε καλύτερα θα κλείσω το κείμενο με τη φάση (και το γκολ) που δεν πρέπει να μην έχει πανηγυρίσει Έλληνας που είχε φυσικά την τύχη να τη ζήσει. Φυσικά και μιλάω για το γκολ του Άγγελου Χαριστέα στον τελικό με την Πορτογαλία, και δίνω αυτό το παράδειγμα μιας και έχουμε διακοπή των εγχώριων πρωταθλημάτων για τα παιχνίδια των εθνικών.

Η φάση ξεκίνησε από εκτέλεση κόρνερ του Μπασινά και όχι από οργανωμένη επίθεση. Είναι κακό αυτό; Όχι βέβαια, μιας και για να έρθει το κόρνερ κάποιος πίεσε, και οδήγησε τον αμυνόμενο σε λάθος. Υπήρξε δηλαδή απειλή. Την απειλή γενικά, και όχι μόνο τις τελικές, έχουν αρχίσει να την μετρούν με το Expected Threat. Σιγά-σιγά θα μπει κι αυτό, πιστεύω, στην ποδοσφαιρική μας καθημερινότητά. Oι στατικές φάσεις, απ’ την άλλη, παίζουν επίσης τεράστιο ρόλο στο ποδόσφαιρο. Οι πιθανότητες να καταλήξει σε γκολ κάποιο κόρνερ δεν ξεπερνά το 4%. Μιλάμε για ένα απίστευτα χαμηλό ποσοστό. Ελπίζω να συμφωνούμε. Αυτό λοιπόν το 4% οδήγησε σε μια κεφαλιά που έχει μετρηθεί σε 0.51 xG. Εξαιρετικό ποσοστό αν σταματήσουμε εκεί την ιστορία μας. Θα το βάζαμε όλοι; Όχι. Έγινε γκολ όμως μια κεφαλιά που είχε 51% πιθανότητες για να γίνει γκολ. Κανένα περίεργο και όλα καλά. Αν θυμηθούμε τη φάση θα δούμε όμως τη μπάλα να καταλήγει χαμηλά, χωρίς να υπάρχει τερματοφύλακας, στο κέντρο της εστίας. Αν ο Ρικάρντο δεν είχε κάνει την τραγική έξοδο που έκανε, λογικά, η απειλή της κεφαλιάς, θα ήταν μικρή. Ευτυχώς για όλους εμάς σκέφτηκε να κάνει κάτι που δεν είχε λογική, όπως το έκανε, και θα τον ευχαριστούμε πάντα γι’ αυτό.

Ας φέρουμε τώρα στο μυαλό μας την κεφαλιά του Άγγελου Χαριστέα απέναντι στους Γάλλους. Ήταν πολύ πιο δύσκολο να γίνει γκολ μιας και ήρθε σε συνθήκες γρήγορης μετάβασης από τη μεσαία γραμμη, στην επίθεση, με την μπάλα ζωντανή, να τρέχει ανάμεσα σε πόδια παικτών. ‘Ηταν από μακρινή θέση, με τον παίκτη σε δύσκολη γωνία, και τον τερματοφύλακα εντός της εστίας, ήταν όμως αυτό που λέμε άπιαστη κεφαλιά, μιας και πήγε ψηλά και στη γωνία, με μεγάλη μάλιστα ταχύτητα. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ο Μπαρτέζ, και ο κάθε Μπαρτέζ δηλαδή, ήταν να το απολαύσει. Όπως κι όλοι εμείς. Προσωπικά την θεωρώ στις ομορφότερες κεφαλιές που έχω δει. Όπως και το γκολ, ένα από τα ομορφότερα που έχω δει, αν συνυπολογίσουμε και τον αντίπαλο της εθνικής μας, αλλά και την ενέργεια του Ζαγοράκη που προηγήθηκε, σε μια μέρα που ο Ρεχάγκελ είχε διδάξει ποδοσφαιρική τακτική. Έγραψα «τακτική» γιατί αυτή η τακτική, η κάθε τακτική, συνήθως οδηγεί την κάθε ομάδα και στους αριθμούς της. Κάτι που πολλές φορές μας οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα αν δεν «διαβάσουμε» ένα παιχνίδι συνδυάζοντας και τα δύο. Για να φτάσουμε άλλωστε σε μια τελική που θα μείνει στην ιστορία ως ένα πανέμορφο γκολ πρέπει να προηγηθούν πολλά.

Η αναλυτική ικανότητα ενισχύεται σημαντικά με τη μελέτη των μαθηματικών και ειδικά του υψηλότερου κλάδου τους που -μόνο και μόνο- λόγω της παλινδρομικής του λειτουργίας ονομάζεται ανάλυση. Μια πράξη υπολογισμού δεν συνιστά ανάλυση. Και επειδή το ποδόσφαιρο δεν είναι ντάμα αλλά σκάκι, με πολλούς -και διαφορετικούς- χαρακτήρες στο γήπεδο καλό θα είναι να διαβάζουμε -όσο μπορούμε αν μπορούμε- το κάθε παιχνίδι συνδυάζοντας αυτά τα δύο. Αν δεν μπορούμε ή αν δεν θέλουμε, και πάλι μια χαρά. Εννοείται θα χαρώ να μάθω και τη γνώμη σας για το θέμα μιας και όπως έχω γράψει πολλές φορές, ο λόγος τέτοιων κειμένων αποσκοπεί στο να γίνει κουβέντα. Όλες οι απόψεις άλλωστε δεκτές και σεβαστές.