Ο Γκανέζος Μάγος του Τέρματος
Το ποδόσφαιρο της ασπρόμαυρης εποχής έχει πολλούς θρύλους και δοξασίες. Ειδικά την περίοδο που δεν υπήρχε τηλεοπτική κάλυψη οι θρύλοι από τις προφορικές αφηγήσεις φτάνουν σε τρομακτικές ή και μυθικές περιγραφές. Και αν όλα αυτά είναι περίπου γνωστά για το Ευρωπαϊκό και το Λατινοαμερικάνικο ποδόσφαιρο, φανταστείτε σε τι επίπεδα μπορεί να φτάσει ο θρύλος στην Αφρική.
Βρισκόμαστε στη Γκάνα, στο λιμάνι του Τομέ, στις 30 Οκτωβρίου του 1971. Οι αστυνομικές αρχές έχουν πληροφορίες ότι υπάρχει συμπλοκή στο διάσημο, όχι με την καλή έννοια, μπαρ Κρεντό. Όταν φτάνουν βλέπουν αιμόφυρτο από χτύπημα από σπασμένο μπουκάλι, όχι τον Γουΐλι το Μαύρο θερμαστή από το Τζιμπουτί, αλλά τον Ρομπέρτ Μενσά. Τον καλύτερο τερματοφύλακα της Αφρικής και μάγο, μόλις στα 32 του χρόνια. Και όταν λέμε μάγο, δεν εννοούμε ποδοσφαιρικό μάγο, από αυτούς που δεν αφήνουν μπάλα ν’ ακουμπήσει στα δίχτυα (αν και οι μαρτυρίες λένε ότι ήταν και τέτοιος), αλλά από αυτούς που κάνουν βουντού.
Οι ιστορίες της εποχής μιλάνε για έναν πραγματικό σούπερσταρ, ένα ροκ είδωλο που απλώς έτυχε να παίζει ποδόσφαιρο. Ένα τέρας φυσικής δύναμης και αθλητικότητας, ενώ παράλληλα ήταν ένας μανιακός καπνιστής, χρήστης μαριχουάνας -την οποία αποκαλούσε «καύσιμο»- και πολύ βαρύς πότης και ξενύχτης. Από τη μια ένας τερματοφύλακας που έκανε τους αντιπάλους να λυγίζουν μπροστά στο τέρμα και από την άλλη μάγος σε τελετές βουντού. Η αλήθεια είναι ότι αυτό το τελευταίο στην Αφρική έπαιζε το ρόλο του στο πόσο τον φοβούνταν οι αντίπαλοι επιθετικοί.
Στο ποδοσφαιρικό κομμάτι της ιστορίας, ο Μενσά, γεννημένος το 1939 στο Κάπε Κόστ, ξεκίνησε την καριέρα του ως αμυντικός στο σύλλογο Σεκόντι Ιντιπέντενς. Ήταν ένας από τους συλλόγους που δημιουργήθηκαν μετά την ανεξαρτησία της Γκάνας, από τον πρώτο της πρόεδρο, Κουάμε Ν’Κρούμα. Σε κάποιο ματς αποβλήθηκε ο τερματοφύλακας και προσφέρθηκε να παίξει αυτός στη θέση του. Από τη στιγμή που φόρεσε τα γάντια κατάλαβε και αυτός και όλοι ότι ήταν γεννημένος για να παίξει κάτω από τα γκολπόστ. Τα είχε όλα για τη θέση, ήταν ψηλός (δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, αλλά ο θρύλος μιλάει για 1,82), με τεράστιο άνοιγμα χεριών, πάρα πολύ αλτικός και αθλητικός. Επίσης, είχε μια παθολογική αγάπη στο Λεβ Γιάσιν και για αυτό το λόγο φόραγε πάντα μια ασπρόμαυρη τραγιάσκα όταν έπαιζε, που την αποκαλούσε «Τζούτζου».
Το 1966 ένα πραξικόπημα καθαιρεί τον πρόεδρο Ν’Κούμα και το νέο δικτατορικό καθεστώς διαλύει τους συλλόγους που ίδρυσε. Ο Μενσά αρχικά φυλακίζεται αλλά μετά επιστρέφει στη γενέτειρά του για να παίξει στο σύλλογο «Μυστηριώδεις» Νάνοι της Εμπουσούα. Εκεί είναι που γίνεται σύπερσταρ. Οι επιδόσεις του στο γήπεδο τον κάνουν γνωστό και ίνδαλμα για πολλούς. Πρακτικά όλοι οι καλοί Αφρικανοί τερματοφύλακες από το 1970 και μετά πάντα έχουν μια αναφορά στο Ρομπέρτ Μενσά. Εκτός γηπέδου πάλι είναι τόσο μεγάλη περσόνα που θα μπορούσε να είναι πρόεδρος της χώρας. Γίνεται μάγος της πόλης κάνοντας τελετές βουντού, ξενυχτάει, βγαίνει, πίνει, καπνίζει, τα πάντα όλα.
Στο ποδόσφαιρο των σίξτις όμως, ειδικά στην Αφρική, όλα αυτά είναι πταίσματα. Ειδικά όταν κάτω από τα δοκάρια είναι ογκόλιθος. Οι Αφρικανοί δημοσιογράφοι τον αναφέρουν ως «Γιασίν Μενσά». Ένας θρύλος λέει ότι όταν οι Νάνοι της Εμπουσούα έπαιξαν το 1969 ματς κυπέλλου ενάντια στους πρωταθλητές της Κοτόκο, ο Μενσά πήγε στο τέρμα με ένα μπουκάλι με νερό, την τραγιάσκα του και μια εφημερίδα που έβγαζε και διάβαζε όταν οι Νάνοι ήταν στην επίθεση. Κέρδισαν 5-0. Στον επαναληπτικό η Κοτόκο παίζει μονότερμα και ο Μενσά βγάζει τα πάντα. Κάποια στιγμή, ο αρχηγός της Κοτόκο, Οσέι Κόφι, καταφέρνει να τον κερδίσει. Το ματς λήγει 1-0 υπέρ της Κοτόκο και ο Μενσά βγαίνει στους δημοσιογράφους λέγοντας ότι θέλει να δώσει συγχαρητήρια στον Κόφι που κατάφερε να του βάλει γκολ.
Εντυπωσιασμένοι οι παράγοντες, γκουχ, το καθεστώς, γκουχ, της Κοτόκο θέλουν να τον φέρουν στην ομάδα τους. Του προσέφεραν αυτοκίνητο, σε μια εποχή που οι ποδοσφαιριστές στην Γκάνα με δυσκολία μπορούσαν να αγοράσουν ποδήλατο. Στο πρώτο του ματς με την Κοτόκο οι αμυντικοί από τη ζήλια τους αρνούνται να παίξουν και ο Μενσά τρώει τρία γκολ. Είναι τόσο σκασμένος που βάζει τα κλάματα και σκέφτεται να εγκαταλείψει το σύλλογο. Μένει όμως τελικά για να μπορέσει να χαρίσει μια από τις πιο τρελές ιστορίες του Αφρικανικού ποδοσφαίρου.
Στον τελικό του κυπέλλου πρωταθλητριών (Τσαμπιολί για τους νέους) Αφρικής του 1971 η Κοτόκο από τη Γκάνα ήταν αντιμέτωπη με την Ένγκλεμπερτ από το Ζαΐρ. Το πρώτο ματς στο Κουμάσι είχε λήξει 1-1 και η Κοτόκο κέρδισε μέσα στην Κινσάσα 1-2 τον επαναληπτικό (ναι, διπλό ματς ο τελικός) μπροστά σε 90.000 κόσμο. Η Ένγκλεμπερτ ήταν η ομάδα του θρυλικού δικτάτορα Μομπούτου Σέσε Σέκο, ο οποίος ήταν στο γήπεδο, και δεν ήταν και πολύ δεκτικός στο να δει την ομάδα του να χάνει το κύπελλο εντός έδρας. Στο 90′ ο διαιτητής σφυρίζει πέναλτι για την Ένγκλεμπερτ που είδε μόνο ο ίδιος. Στο γήπεδο επικρατεί χάος. Οι παίχτες της Κοτόκο θέλουν να αποχωρήσουν από το ματς, αλλά ο Μενσά πάει και τους λέει «χαλαρώστε, θα το πιάσω». Οι παίχτες της Κοτόκο επιστρέφουν στο γήπεδο. Αλλά…
Οι παίχτες της Ένγκλεμπερτ αρνούνται να χτυπήσουν το πέναλτι αν ο Μενσά δε βγάλει την τραγιάσκα του. Η δεισιδαιμονία τους απέναντι στη «Τζούτζου» ήταν τρομερή. Είπαν στο διαιτητή ότι ο Μενσά είχε λάβει την τραγιάσκα από τον πατέρα του, που ήταν μάγος βουντού, στο νεκρικό του κρεβάτι. Ο διαιτητής αποφάσισε ότι δεν είναι να παίζεις με αυτά και διέταξε τον Μενσά να τη βγάλει. Ο Μενσά ατάραχος πήγε με την τραγιάσκα του κάτω από το τέρμα, ενώ πίσω από αυτό ήταν γεμάτο στρατιώτες του Ζαϊρινού καθεστώτος. Το πέναλτι δεν εκτελούταν μέχρι που κάποιος από τη διοίκηση της Κοτόκο κατέβηκε από την εξέδρα και έπεισε τον Μενσά να βγάλει την τραγιάσκα του. Ο Μενσά νευρίασε και την πέταξε πίσω από το τέρμα. Ένας στρατιώτης την πήρε και την έσκισε με την ξιφολόγχη του για να αποκαλύψει τα φυλαχτά. Αφού δε βρήκε τίποτα την κρέμασε σε αυτήν ως τρόπαιο. Ο Ρομπέρτ κάθισε κάτω από το τέρμα, άνοιξε τα χέρια και κοίταξε τον εκτελεστή στα μάτια. Το σουτ πήγε ψηλά στον ουρανό της Κινσάσα, η Κοτόκο ήταν πρωταθλήτρια Αφρικής. Ήταν 24 Ιανουαρίου 1971.
Ο Μενσά με την εθνική Γκάνας είχε 38 εμφανίσεις και έφτασε στον τελικό του 1970, χάνοντας 1-0 από το Σουδάν. Την επόμενη σεζόν, στον ημιτελικό του κυπέλλου πρωταθλητριών Αφρικής κόντρα στην Γκρέιτ Ολίμπικς (πάλι από την Γκάνα), ο Μενσά δεν εμφανίζεται στο προπονητικό κέντρο. Πιστεύοντας ότι θα ναι ακόμη καμένος από κάποιο ξενύχτι, κανείς δεν τον έψαξε αρχικά. Όταν τον βρήκαν οι αστυνομικοί να αιμορραγεί στο μπαρ Κρεντό, πραγματικά πάγωσε η χώρα. Ο Μενσά υπέκυψε στα τραύματά του στις 2 Νοεμβρίου του 1971. Ήταν μόλις 32 ετών.
Ο θύτης, Ισαάκ Μελφά, δικάστηκε σε μια από τις πιο διάσημες υποθέσεις της χώρας, και μέχρι σήμερα θεωρείται από τους πιο στυγνούς δολοφόνους στην ιστορία της Γκάνας. Οι Νάνοι της Εμπουσούα μετονόμασαν τον στάδιό τους σε «Ρομπέρτ Μενσά». Ο Μπλάκ Ράστρα, μουσικός και ντοκιουμενταρίστας της Γκάνας, έχει κάνει ταινία τη ζωή του. Υπάρχει ακόμα και τραγούδι για αυτόν, διότι ήταν κάτι πολύ παραπάνω από ένας μάγος του τέρματος. Ήταν η αποτύπωση της ψυχής του Αφρικανού παίκτη.
