Η ποδοσφαιρική θεωρία των δύο άκρων

Όσο και αν τα συστήματα αλλάζουν και το ποδόσφαιρο μεταβάλλεται, γυρνάμε συχνά στα αρχέγονα ερωτήματά του. Θέαμα ή αποτέλεσμα; Nίκη ή καλή μπάλα; Αν η αιώνια μάχη μεταξύ καλού και κακού, πνεύματος και ύλης, φωτός και σκότους μπορούσε να μεταφερθεί στο ποδόσφαιρο, τότε κύριο ρόλο στον ποδοσφαιρικό… μανιχαϊσμό θα έπαιζε το δίδυμο των αρχιερέων Κάρλος Μπιλάρδο και Σέζαρ Λουίς Μενότι. Το ποδόσφαιρο της Αργεντινής μπορεί να ασχολείται με διλήμματα τύπου Μαραντόνα ή Μέσι, αλλά το διαχρονικό ερώτημα είναι “menottismo ή bilardismo”, μια που δεν μιλάμε απλά για δύο προπονητές, αλλά για τους μεγαλύτερους εκφραστές δύο ποδοσφαιρικών φιλοσοφιών.

Ο Μπιλάρδο γνωστός με το όνομα “μυτόγκας” γεννημένος στο Μπουένος Άιρες από γονείς Σικελούς, σε γειτονιά εργατική, το Πατερνάλ, με κόσμο σχεδόν αποκλειστικά μεσαίας προς χαμηλής τάξης. Εκεί όπου ο μόχθος ήταν η μόνη διέξοδος, μέρος όπου έπρεπε να σέβεσαι τους μεγαλύτερους, τους δασκάλους, τους αστυνόμους και γενικά τις αρχές. Ο Μενότι αντίθετα γεννημένος στο Ροσάριο, με το παρατσούκλι “ο αδύνατος” κι αυτός ιταλικής καταγωγής, αλλά μεγαλωμένος σε μια περιοχή που ζούσαν πολλοί Βρετανοί αριστοκράτες και υπήρχαν μεγάλες ταξικές διαφορές. Το κοινό τους: η αγάπη για την μπάλα. Οι διαφορές τους; Πολλές. Ο Μπιλάρδο προσπαθούσε να βολέψει μαθήματα και ποδόσφαιρο, να σπουδάσει, να προκόψει στη ζωή του, την στιγμή που ο Μενότι διάβαζε συνέχεια βιβλία, είχε ενδιαφέρον για την πολιτική και ήταν οπαδός του περονισμού. Ο ένας ξυπνάει νωρίς το πρωί, ο άλλος είναι ένας μακρυμάλλης φανατικός καπνιστής και μποέμ τύπος. Ο ένας κάποια περίοδο στη ζωή του  ταυτόχρονα δούλευε ως γιατρός, βοηθούσε την οικογενειακή επιχείρηση και ήταν και προπονητής, ο άλλος ασχολήθηκε μόνο με την μπάλα. Ο ένας άκουγε τις πιο “λαϊκές” νότες της κούμπια και ο άλλος το… αντίστοιχο “νέο κύμα” της μουσικής της Αργεντινής.

Θαρρείς πως οι ζωές τους και οι καριέρες τους ήταν προδιαγεγραμμένες για να σχηματίσουν μια τεράστια αντίθεση. Ο Μπιλάρδο έγινε γνωστός σε μια από τις πιο πετυχημένες και πιο βρώμικες ομάδες όλων των εποχών, την Εστουδιάντες Λα Πλάτα. Μια ομάδα που έκανε τα πάντα για να κερδίσει, κλωτσούσε, χτυπούσε και προκαλούσε και έφτασε να κερδίσει ακόμα και Διηπειρωτικό με αυτή την τακτική. Ήταν η ανάγκη που οδήγησε την Εστουδιάντες, καθώς έγινε η πρώτη ομάδα στην ιστορία της Αργεντινής που έσπαγε την ηγεμονία των μεγάλων 5 (Μπόκα-Ρίβερ-Ιντεπεντιέντε-Ράσινγκ-Σαν Λορένσο) και για να το καταφέρει πατούσε επί πτωμάτων. Στην ομάδα αυτή ο Μπιλάρδο ήταν ο συνδετικός κρίκος άμυνας και κέντρου, ένα αμυντικό χαφ βρώμικο μεν, που όμως παράλληλα ήταν κι ο στρατηγός της ομάδας. Ο Μενότι αντίθετα, δεν κέρδισε πολλούς τίτλους, αλλά ήταν ένας αρκετά καλός επιθετικός χαφ και επιθετικός με καριέρα κυρίως στη Ροσάριο Σεντράλ. Με ένα χρόνο διαφοράς στην ηλικία σταμάτησαν κι οι δύο το ποδόσφαιρο το 1970 και έγιναν προπονητές.

Ακολούθησαν τη φιλοσοφία τους και στους πάγκους. Ο Μπιλάρδο ανέλαβε την Εστουδιάντες κάνοντας μια ομάδα που είχε ως στόχο τη νίκη, ο Μενότι έκανε όνομα στην Ουρακάν παίζοντας για το θέαμα, παίζοντας για την επίθεση. Για τον Μενότι πάνω από τη νίκη βρίσκονταν η αναγνώριση και ο σεβασμός από τον αντίπαλο και πάνω από την τακτική, η τεχνική. Οπαδός τόσο του βραζιλιάνικου Jogo Bonito, όσο και του ολλανδικού totaalvoetbal, βάσιζε τις ομάδες του σε αυτά. Για τον Μπιλάρδο, πρέπει να κάνεις το αναγκαίο και όχι το όμορφο. Η νίκη είναι ο ένας και μοναδικός σκοπός, έστω με μισό-μηδέν. Κάθε προπόνηση ήταν αγώνας, έλιωνε τις βιντεοκασέτες για να μελετήσει την τακτική, ζητούσε θυσίες από τους παίκτες στο γήπεδο και έβαζε την τακτική πάνω από καθετί. Αμυντική σιγουριά, ακύρωση του παιχνιδιού του αντιπάλου και χτίσιμο σιγά σιγά για το γκολ και τη νίκη. Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος, στην εθνική η τελειομανία του έφτασε στο σημείο ώστε να προπονεί τους παίκτες ακόμα και για τον εθνικό ύμνο, “τον κάναμε πρόβα πέντε φορές πριν κάθε ματς, εκείνη την στιγμή περνάει όλη η ζωή από το κεφάλι του παίκτη”.

Για να έρθουν όλα τα πράγματα σε μια… καρμική ισορροπία, η Αργεντινή κατέκτησε τα δυο μοναδικά της Μουντιάλ με αυτούς τους δύο ως προπονητές και μάλιστα τον έναν μετά τον άλλον. Ο Μενότι μόλις στα 36 του ανέλαβε την Αργεντινή για να φέρει αυτόν τον αέρα του επιθετικού ποδοσφαίρου μετά από δυο μεγάλες αποτυχίες της χώρας το 1970 και το 1974 και τα κατάφερε το 1978. Ο Μπιλάρδο ανέλαβε αμέσως μετά. Κι όμως… Τα δυο τους Μουντιάλ τα κέρδισαν κάνοντας… εκπτώσεις στην φιλοσοφία τους. Ο αριστερός Μενότι κέρδισε το Μουντιάλ που διοργάνωσε η χούντα της χώρας του και μάλιστα με σκιές για τις συνθήκες της διοργάνωσης. Μάλιστα, παρ’ ότι ρομαντικός του ποδοσφαίρου, άφησε εκτός Μουντιάλ το νέο ταλέντο της χώρας που άκουγε στο όνομα Ντιέγκο Μαραντόνα, έναν παίκτη που θεωρητικά ήταν η μεγαλύτερη απόδειξη της φιλοσοφίας του Μενότι. Αντίθετα, ο Μπιλάρδο, ένας φαν της προσήλωσης και της ομαδικής δουλειάς, κατέκτησε το Μουντιάλ του 1986 αλλάζοντας το σύστημα για να δώσει με το 3-5-1-1 ελεύθερο ρόλο σε έναν παίκτη στον αγωνιστικό χώρο που δεν μπορούσε να μπει σε καλούπι. Παιχνίδια της μοίρας ή απόδειξη ότι τελικά στη ζωή, αλλά και στο ποδόσφαιρο δεν είναι όλα μόνο άσπρο και μαύρο; Ότι τα διλήμματα τα φτιάχνουμε πολλές φορές μόνοι μας;

Η συνάντηση που έγινε η αφορμή του πολέμου

Η κόντρα τους υπήρχε πάντα, από την στιγμή που υπήρχαν στη φύση έπρεπε να αντιπαθεί ο ένας τον άλλον, δυο αντίθετες δυνάμεις. Πέρασε σε άλλο επίπεδο όμως όταν ο ανέλαβε ο Μπιλάρδο την εθνική και ταξίδεψε στη Βαρκελώνη να συναντήσει τον Μενότι (που είχε αναλάβει την Μπαρσελόνα). Η συνάντηση ξεκίνησε και έληξε με αγκαλιές μετά από τετράωρη συζήτηση μεταξύ τους. Ο Μενότι του είπε ποιος δυο παίκτες θεωρούσε σημαντικούς και ποιον δεν θα έπρεπε να πάρει στην ομάδα. Ο Μπιλάρδο δεν πήρε τους πρώτους και διάλεξε τον τρίτο. Μετά το πρώτο ματς του Μπιλάρδο (ήττα με 4-0), ο Μενότι δήλωσε: “με τρέλανε στις ερωτήσεις, με ρωτούσε για τα πάντα και τελικά πήγε και τα έκανε όλα ανάποδα”. Ήταν και επίσημα η αρχή του πολέμου μεταξύ τους με μια σειρά καυστικών δηλώσεων που κράτησε για πολλά χρόνια. Ο Μπιλάρδο πέρασε δύσκολα (3 νίκες μόλις στα πρώτα 15 του παιχνίδια) έχοντας να αντιμετωπίσει μονίμως την κριτική του Μενότι που είχε εβδομαδιαία στήλη σε εφημερίδα και φυσικά του ασκούσε σκληρή κριτική, αλλά τελικά κατέκτησε κι αυτός ένα Παγκόσμιο Κύπελλο. Η απέχθεια έφτασε σε νέα ρεκόρ όταν το 2006 οι δυο 68αρηδες τότε προπονητές συναντήθηκαν στις… τουαλέτες του κέντρου Τύπου του Μουντιάλ της Γερμανίας. Ο Μενότι έπλενε τα χέρια του και είπε: “Μέχρι κι εδώ συναντάω αυτόν τον π..τάνας γιο”. Ο Μπιλάρδο άρχισε να φωνάζει στους παρόντες “Τι είπε;;; Τι είπε;;;” και αν δεν υπήρχαν δημοσιογράφοι θα βλέπαμε αγώνα μποξ βετεράνων. Τα τελευταία χρόνια η κόντρα κάπως μαλάκωσε, με τον Μενότι για παράδειγμα να παραδέχεται ότι η Εστουδιάντες του 1982 έπαιζε καλό ποδόσφαιρο και τον Μπιλάρδο ότι του άρεσε η Ουρακάν του 1973.

Και μπορεί οι δυο τους να μην ασχολούνται ενεργά με την προπονητική πλέον, οι φιλοσοφίες τους όμως ζουν. Στην Αργεντινή δεν υπάρχει προπονητής που να μην ερωτάται πού ανήκει (σαν τα πράσινα και τα μπλε καφενεία), αν και πολλοί παραμένουν ουδέτεροι ή κάνουν δικές τους “σχολές” όπως ο Μπιέλσα. Ο Πεπ Γκουαρδιόλα έχει αναφερθεί πολλές φορές στον Μενότι και τις ιδέες του, ο Μενότι έχει δηλώσει ότι βαριέται να βλέπει την Ατλέτικο του Σιμεόνε, ενώ ο Σιμεόνε έχει δηλώσει ότι πήρε πολλά από τον Μπιλάρδο. Άλλωστε, ο Ντιέγκο Σιμεόνε κέρδισε πρωτάθλημα με την Εστουδιάντες μετά από 26 χρόνια και ναι, ο προηγούμενος ήταν ο Μπιλάρδο. Πιθανότατα αν δεν υπήρχαν αυτοί οι δυο προπονητές θα έπρεπε να τους εφεύρουμε. Δεν θα μπορούσε ποτέ στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο να υπάρξουν δυο τόσο διαφορετικές προσωπικότητες που τους χώριζαν τόσα πολλά και παράλληλα όμως τους ένωσαν και πολλά.

Κλείνω αυτό το υπερμέγεθες κείμενο, ευχαριστώντας όσους άντεξαν να το διαβάσουν, με μερικές φράσεις που μιλάνε για τους δυο διαφορετικούς αυτούς κόσμους:

“Ο κόσμος όταν πηγαίνει σε συναυλία ζητάει κι άλλο τραγούδι, όταν πηγαίνει στο γήπεδο και κερδίζει ζητάει την λήξη του αγώνα”
– Κάρλος Μπιλάρδο

“Υπάρχει το ποδόσφαιρο της δεξιάς και της αριστεράς. Της δεξιάς προσπαθεί να μας πείσει ότι η ζωή είναι μια πάλη που θέλει θυσίες και να είμαστε από ατσάλι και να κερδίζουμε με κάθε τρόπο. Θέλει τους ποδοσφαιριστές να μην εκφράζουν πολιτικές απόψεις, να υπακούν και έτσι να δημιουργούνται περισσότεροι χρήσιμοι ηλίθιοι”
– Σέζαρ Λουίς Μενότι

“Στον αντίπαλο δεν πρέπει να δίνεις ούτε νερό. Το fair play είναι μια βρετανική εφεύρεση. Στο σημερινό ποδόσφαιρο δεν πρέπει να δίνεις κανένα πλεονέκτημα, γι’ αυτό οι ομάδες μου δεν δωρίζουν τίποτα”
– Κάρλος Μπιλάρδο

“Ο “μενοτισμός” είναι σαν τον Άγιο Βασίλη. Πάντα τον περιμένει κάποιος με προσμονή, χωρίς να ξέρει τι θα του φέρει. Ενώ ο “μπιλαρδισμός” είναι σαν τον τύπο που θα πει στο 4χρονο παιδάκι ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης και τα δώρα τα φέρνουν οι γονείς και θα του δώσει ένα χρήσιμο πουλόβερ για τον χειμώνα”
– Άνχελ Κάπα (προπονητής μιας εξαιρετικής Ουρακάν που έβγαλε παίκτες όπως ο Παστόρε, αλλά δεν κέρδισε τίποτε)

“Είμαι φανατικός μπιλαρδίστα. Κάθε παιχνίδι είναι ξεχωριστό και υπάρχει συγκεκριμένη στρατηγική γι’ αυτό”
– Ζοσέ Μουρίνιο

“Το ποδόσφαιρο είναι τόσο γενναιόδωρο που γλίτωσε την ιατρική από τον Μπιλάρδο”
– Σέζαρ Λουίς Μενότι

“Θα αμυνόμαστε σαν τον Μενότι και θα παίζουμε μπάλα σαν Μπιλάρδο”
– Κλαούντιο Μπόργκι (όταν ανέλαβε προπονητής της Μπόκα το 2010)

“Για μένα η Μπαρσελόνα είναι ο Ινιέστα και δέκα ακόμα”
– Σέζαρ Λουίς Μενότι

“Ο Μέσι έχει ένα ακόμα οστό στο πόδι και είναι η μπάλα”
– Κάρλος Μπιλάρδο

“Μουρίνιο έχει πολλούς, Γκουαρδιόλα έναν”
– Σέζαρ Λουίς Μενότι

“Η γυναίκα είναι σαν τον ποδοσφαιριστή, αν δεν θέλει να παίξει σε συγκεκριμένη θέση μην επιμένεις”
– Κάρλος Μπιλάρδο