Σκοράροντας ένα γκολ που ίσως δεν έπρεπε
Όταν η Αγγλία υποδέχτηκε την Αυστρία στο Στάμφορντ Μπριτζ το 1932 ήταν η πρώτη φορά που οι δύο χώρες έπαιξαν μεταξύ τους. Οι Αυστριακοί δεν ήταν κάποια αμελητέα ομάδα. Το παρατσούκλι “Wunderteam” δεν είχε βγει τυχαία. Πριν από το παιχνίδι στην έδρα της Τσέλσι, είχε διαλύσει τη Σκωτία με 5-0 και τη Γερμανία με 6-0. Οι Αυστριακοί σε αντίθεση με τους γείτονές τους, έπαιζαν ένα όμορφο, διαφορετικό ποδόσφαιρο, “το ποδόσφαιρο του Δούναβη” όπως έλεγαν πολλοί τότε. Ο αγώνας ήταν εντυπωσιακός, η Αγγλία επικράτησε τελικά με 4-3, αλλά οι τοπικές εφημερίδες εκθείασαν την αυστριακή ομάδα και τους παίκτες της. Μεταξύ αυτών ήταν κι ο Ματίας Ζίντελαρ (ο κύριος δεξιά στην παραπάνω φωτογραφία), ένας γητευτής της μπάλας, που παρά την όχι και τόσο δυνατή του σωματοδομή ξεχώριζε χάρη στην τεχνική, τις ντρίμπλες και την οξυδέρκειά του. Οι Αυστριακοί είχαν μαζευτεί για να ακούσουν τη μετάδοση του αγώνα και να φανταστούν το γκολ αριστούργημα του “Ζίντι” ή “Der Papierene” όπως ήταν το παρατσούκλι του.
Πλάνα από το Αγγλία-Αυστρία από το British Pathé
Οι αγγλικές εφημερίδες αποκάλεσαν τον Ζίντελαρ μια ιδιοφυΐα και γρήγορα σύλλογοι όπως η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ ενδιαφέρθηκαν γι’ αυτόν. Ο Ματίας ήταν τσεχικής καταγωγής, γεννημένος στο Κοζλόφ (που σήμερα ανήκει στην Τσεχία, αλλά τότε ήταν μέρος της Αυστροουγγαρίας) και η οικογένειά του μετακόμισε στη Βιέννη όταν ήταν μόλις 2 ετών. Ο Ζίντελαρ λάτρευε το ποδόσφαιρο και πέρασε σχεδόν όλη την περίοδο της καριέρας του στην Αούστρια Βιέννης (που εκτός των άλλων, ήταν και η ομάδα των περισσότερων Εβραίων, της μεγάλης κοινότητας της Βιέννης). Το ποδόσφαιρο ήταν ένα ακόμα από τα “προϊόντα” εκείνης της εποχής για τη Βιέννη που βρισκόταν σε μια τεράστια ακμή, αποτελώντας το πολιτιστικό κέντρο της Ευρώπης. Κι ο Ζίντελαρ ένα από τα σπουδαιότερα τέκνα της πόλης, με το όνομά του να συζητιέται στα διάσημα καφέ της πόλης, παρότι δεν ήταν φιλόσοφος ή συγγραφέας.
Η Wunderteam όμως δεν είχε μεγάλη διάρκεια κι ο Ζίντελαρ δεν τα κατάφερε στο Μουντιάλ του 1934. Η Αυστρία έφτασε μέχρι τα ημιτελικά, αλλά στον κακό αγωνιστικό χώρο του Σαν Σίρο, απέναντι στη σκληροτράχηλη Ιταλία (που διψούσε για τον τίτλο, ώστε ο Μουσολίνι να εκμεταλλευτεί πολιτικά την κατάσταση), η τεχνική και το “στρωτό” ποδόσφαιρο των Αυστριακών δεν είχαν αποτέλεσμα. Οι Ιταλοί επικράτησαν με 1-0 (με τη διαιτησία να είναι τουλάχιστον ύποπτη) και στη συνέχεια κατέκτησαν τον τίτλο. Δεν ήταν όμως μόνο αγωνιστικά τα προβλήματα που έφεραν το τέλος της Wunderteam. Η άνοδος του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία, δεν άφηνε ασυγκίνητη και την Αυστρία. Ήταν πολύς ο κόσμος που στήριζε το Ναζισμό, ας μην ξεχνάμε και την καταγωγή του Χίτλερ, και τα πράγματα πήραν σιγά σιγά τον δρόμο τους.
Ο Ζίντελαρ δεν είχε κάποια σχέση με τα πολιτικά και σίγουρα δεν ήταν υπέρ των ναζιστών, το αντίθετο μάλιστα. Αυτό που έκανε ήταν να παίζει την μπάλα του, να σκοράρει (υπολογίζονται σε πάνω από 600 τα γκολ με την Αούστρια), να κατακτά τίτλους με την ομάδα του και φυσικά να αγωνίζεται με την εθνική Αυστρίας. Όλα αυτά φυσικά άλλαξαν εξαιτίας των πολιτικών εξελίξεων. Η επιθυμία για το περιβόητο Anschluss (την προσάρτηση με λίγα λόγια της Αυστρίας στη Γερμανία και τη δημιουργία ενός μεγάλου κράτους) ήταν πολύ έντονη. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών όμως την απαγόρευσε και έτσι ιδρύθηκε το αυστριακό κράτος. Οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων της Αυστρίας έφεραν νέες αναταραχές στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και το 1938 προκηρύχθηκε δημοψήφισμα, αλλά πριν καν γίνει οι Ναζί πήραν τον πλήρη έλεγχο στη χώρα. Για να μην ξεφεύγουμε από το ποδοσφαιρικό (άλλωστε υπάρχουν αρκετές πηγές πολύ καλύτερες από μας για τα ιστορικά), ο Χίτλερ έκανε εκλογές και με ποσοστό κοντά στο 100% οι Αυστριακοί έδωσαν την πλήρη εξουσία στους Ναζί και συμφώνησαν σε προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία.
Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό επηρέασε και το ποδόσφαιρο. Οι εβραϊκές ομάδες διαλύθηκαν κι οι εβραϊκής καταγωγής ποδοσφαιριστές σταμάτησαν να παίζουν, θύματα διώξεων. Ο συμπαίκτης του Ζίντελαρ στην Αούστρια και φίλος του Καρλ Μους, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα, καθώς η γυναίκα του ήταν Εβραία. Στελέχη της Αούστρια δεν μπορούσαν πλέον να βρίσκονται στον σύλλογο και αποχώρησαν. Η εθνική Αυστρίας είχε κερδίσει τη συμμετοχή της στο Μουντιάλ του 1938 και παρά τα χρονάκια των αστεριών της, θα ήταν και πάλι μια από τις σπουδαίες ομάδες της διοργάνωσης. Οι Ναζί όμως αποφάσισαν να διαλύσουν την εθνική Αυστρίας και η Π.Ο. της Αυστρίας έστειλε επιστολή στη ΦΙΦΑ ανακοινώνοντας ότι σταματά τη λειτουργία της. Αν και οι Αυστριακοί ως λαός ήταν συντριπτικά υπέρ της ένωσης και του καθεστώτος (και φυσικά ανάμεσά τους και αρκετοί ποδοσφαιριστές), υπήρχε έντονη ποδοσφαιρική κόντρα που είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια. Οι Γερμανοί παίκτες θεωρούσαν τους Αυστριακούς υπερόπτες και αλαζόνες, οι Αυστριακοί πίστευαν ότι οι Γερμανοί έπαιζαν ανέμπνευστο ποδόσφαιρο, βαρετό, βασισμένο στο στιλ της Σάλκε, σε αντίθεση με το αυστριακό. Η κόντρα ήταν μεγάλη και η απόφαση για μια ενωμένη εθνική Γερμανίας δεν άρεσε στους παίκτες. Όπως μάλιστα αναφέρεται στο βιβλίο “Tor! The Story of German Football”, υπήρχε εντολή από τα ανώτατα πολιτικά κλιμάκια για… ποσόστωση στην εθνική. Η εντεκάδα θα έπρεπε πάντα να ήταν στο 6-5 μεταξύ Αυστριακών και Γερμανών, είτε υπέρ της μίας ή υπέρ της άλλης χώρας. Ο τότε κόουτς της εθνικής Γερμανίας Χέρμπεργκερ έπρεπε να κάνει τους αντιπάλους να συνεργαστούν, κάτι που δεν ήταν καθόλου εύκολο.
Ανάμεσα σε όλο αυτό το κλίμα βρισκόταν κι ο Ζίντελαρ. Η ιστορία του έχει γραφτεί με αρκετούς μύθους και είναι δύσκολο να καταλάβεις τι ήταν αληθινό ή τι μυθοπλασία. Αυτό που λέγεται είναι ότι στα αρχεία των Ναζί, ο φάκελος του Ζίντελαρ έγραφε ότι συμπαθούσε το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και είχε Εβραίους φίλους. Δύο πράγματα που δεν άρεσαν στο καθεστώς. Καθώς τα πράγματα στα αποδυτήρια της εθνικής Γερμανίας δεν ήταν καλά (οι καβγάδες μεταξύ Αυστριακών και Γερμανών συχνοί), ο Χέρμπεργκερ αποφάσισε να προσεγγίσει τον Ζίντελαρ. Ο προπονητής του ζήτησε να έρθει στην ομάδα, τον πίεσε, αλλά ο Ζίντελαρ ήταν αρνητικός και αμετάπειστος. Δεν θα συμμετείχε στην ενωμένη εθνική Γερμανίας. Η δικαιολογία του ήταν η μεγάλη του ηλικία, ο Ζίντελαρ στα 35 του ένιωθε ότι δεν ήταν σε καλή κατάσταση. Ο Χέρμπεργκερ όμως αποκόμισε την εντύπωση ότι ο Ζίντελαρ φοβόταν, ότι δεν του άρεσε καθόλου η πολιτική κατάσταση.
Όπως είπαμε, ο μύθος και η πραγματικότητα μπλέκονται, αλλά ο Ζίντελαρ δεν έτρεφε συμπάθεια για τους Ναζιστές και πολλοί αποδίδουν σε αυτό το γεγονός την άρνησή του. Μια άρνηση που θα τον έφερνε εκτός Μουντιάλ, κάτι που δεν τον ένοιαζε. Όμως η ιστορία θα γραφόταν στο τελευταίο παιχνίδι της εθνικής Αυστρίας. Το ναζιστικό καθεστώς, για να σημάνει με κάθε επισημότητα την ένωση των δύο εθνικών, διοργάνωσε ένα τελευταίο παιχνίδι μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας στη Βιέννη. Το “Παιχνίδι της Συμμαχίας” ήταν ένα φιλικό για να στηρίξει την προπαγάνδα της εποχής. Ο Ζίντελαρ φαίνεται ότι ξέχασε τα χρονάκια του και αποφάσισε να αγωνιστεί με τη φανέλα της Αυστρίας, φορώντας μάλιστα το περιβραχιόνιο της ομάδας. Λέγεται ότι η εντολή ήταν να έρθει το παιχνίδι ισόπαλο ή να μην σκοράρει η Αυστρία, είναι άγνωστο αν αληθεύει. Αυτό που επιβεβαιώνεται όμως είναι ότι οι Αυστριακοί και ειδικά ο Ζίντελαρ έχασαν ορισμένες κλασικές ευκαιρίες στο 1ο ημίχρονο, ίσως και κάπως προκλητικά. Ειδικά για την ποιότητα του Ζίντελαρ.
Στο 2ο ημίχρονο όμως τα πράγματα άλλαξαν. Και μπορεί η αγαπημένη ταινία “Η Απόδραση των 11” να μη βασίστηκε σε αυτά τα γεγονότα, αλλά σε διαφορετική ιστορία, ο αγώνας όπως που έγινε στις 3 Απριλίου του 1938 έφερε αρκετά κοινά. Η Αυστρία βγήκε αποφασισμένη για τη νίκη και πράγματι, αν ο Ζίντελαρ στο πρώτο ημίχρονο είχε χάσει επίτηδες τις φάσεις για να καταδείξει την ανωτερότητα της Αυστρίας, στο 2ο δεν λάθεψε και άνοιξε το σκορ. Οι περισσότερες διηγήσεις λένε ότι ο 35χρονος παίκτης της Αούστρια όχι μόνο άνοιξε το σκορ, αλλά πήγε και πανηγύρισε έντονα μπροστά στους επισήμους και τις σβάστικες, κάτι που έκανε τα μεγάλα κεφάλια να εξοργιστούν. Λίγο αργότερα η Αυστρία έκανε το 2-0 που ήταν και το τελικό σκορ, με τους 60.000 θεατές να φωνάζουν ρυθμικά “Αυστρία, Αυστρία”. Μπορεί πολιτικά να μην είχαν κανένα πρόβλημα, αλλά στο ποδόσφαιρο, η εθνική Αυστρίας ήταν ακόμα η ομάδα τους και το κύκνειο άσμα της ήταν εντυπωσιακό.
Η ενωμένη Γερμανία, όντως δεν αποδείχτηκε τόσο ενωμένη και αποκλείστηκε μόλις στην πρώτη φάση στα τελικά του Μουντιάλ του 1938 της Γαλλίας από την Ελβετία. Το… σύστημα 6-5 δεν βοήθησε και το πλήγμα ήταν μεγάλο για τους Γερμανούς. Ο Ζίντελαρ φυσικά δεν βρισκόταν εκεί. Δυστυχώς όμως δεν θα βρισκόταν ούτε στον κόσμο για πολύ ακόμα. Τον Ιανουάριο του 1939 έφυγε από τη ζωή. Ο θάνατός του, όπως και η ζωή του έχουν επίσης μεγάλα ερωτηματικά. Ο Ζίντελαρ βρέθηκε νεκρός στο σπίτι της αγαπημένης του Καμίλα Καστανιόλα. Η επίσημη αιτιολογία ήταν δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα, καθώς η καπνοδόχος ήταν ελαττωματική. Αυτό αμφισβητήθηκε από πολλούς. Κάποιοι είπαν ότι οι Ναζί δεν συγχώρεσαν ποτέ το γκολ του εκείνο και τον πανηγυρισμό. Οι φήμες που διέρρεαν, ότι δηλαδή ο ίδιος κι η Καμίλα ήταν εβραϊκής καταγωγής, δεν είχαν βάση αλήθειας. Αλλά ο φάκελός του υπήρξε και θα μπορούσε να αποτελέσει αιτία θανάτου. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ του BBC με τίτλο Fasciscm and Football, υπάρχει ακόμα μία εκδοχή. Ότι ο Ζίντελαρ, χωρίς να μπορεί να αντέξει την κατάσταση, αποφάσισε να αυτοκτονήσει. Μάλιστα, ο φίλος του Έγκον Ούμπιρχ διηγείται μια ιστορία με τον δήμαρχο να ρωτάει αν θέλουν ο Σίντελαρ να ταφεί δημοσία δαπάνη, κάτι που θα γινόταν μόνο αν ήταν ατύχημα. Για να φύγει με τιμές ο Ζίντελαρ, ο Ούμπιρχ βρήκε κάποιον αστυνομικό που έγραψε ψευδώς στην έκθεσή του ότι ο θάνατος ήταν ατύχημα από τη σόμπα. Με τον τρόπο αυτό, 15.000 άνθρωποι ήταν παρόντες στην κηδεία του. Ο Τζόναθαν Γουίλσον, σε άρθρο του στον Γκάρντιαν το 2007, δεν φαίνεται να πείθεται και πιστεύει ότι όντως ήταν ατύχημα. Όποια και να είναι η αλήθεια, ο Ζίντελαρ έφυγε με τις τιμές που του άξιζαν, ένας ποδοσφαιρικός μύθος που έγραψε και μια παρόμοια μυθική ζωή. Και αν οι ιστορικές εξελίξεις ήταν διαφορετικές, ίσως το όνομά του ποδοσφαιρικά να ήταν σήμερα εκεί ψηλά με άλλα ιερά τέρατα του ποδοσφαίρου. Θα παραμείνει πάντως ψηλά για την άρνησή του να αγωνιστεί με εκείνη τη Γερμανία και για εκείνο το γκολ του, σε ένα φιλικό που δεν αναφέρεται στις επίσημες ιστορίες των Π.Ο. της Γερμανίας και της Αυστρίας, σαν να θέλουν να το διαγράψουν, μαζί με όλα εκείνα τα χρόνια.
