Ο λύκος της Ρώμης

Για αρκετό κόσμο, το ποδόσφαιρο δεν είναι μόνο αυτό που λαμβάνει χώρα μέσα στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου. Υπάρχουν κι άλλα πράγματα που συναρπάζουν και ενδιαφέρουν. Κάποιοι έχουν κόλλημα με τα γήπεδα και τις ιστορίες τους. Για άλλους, οι φανέλες είναι ένα από τα αγαπημένα τους χόμπι. Είτε συλλέκτες, είτε όχι, ασχολούνται με τα χρώματα, τα σχέδια και κάθε σεζόν βλέπουν τι αλλάζει. Με κάτι τέτοιο θα ασχοληθεί και αυτό το κείμενο και την ιστορία πίσω από μία από τις ομορφότερες, σημαντικότερες και πιο επιδραστικές φανέλες στην Ιταλία.

Τη δεκαετία του 1970, η Ρόμα προσπαθούσε να ορθοποδήσει στον ποδοσφαιρικό χάρτη της Ιταλίας. Εκτός από μία 3η θέση, τις υπόλοιπες χρονιές τερμάτιζε από 6η μέχρι και 11η, μακριά από τις επιτυχίες. Κάπως έτσι, το 1978, ο πρόεδρός της Γκαετάνο Αντσαλόνε πήρε την απόφαση να αλλάξει πρόσωπο στην ομάδα, να την εκσυγχρονίσει. Ο Αντσαλόνε ήταν εργολάβος και δημοτικός σύμβουλος με τους Χριστιανοδημοκράτες στη Ρώμη και είχε αποκτήσει τη Ρόμα το 1971. Βλέποντας ότι δεν μπορούσε να κλείσει την απόσταση από τις ομάδες από το Τορίνο και το Μιλάνο, αλλά και τη Λάτσιο να κατακτά ένα πρωτάθλημα, ήξερε ότι έπρεπε να αλλάξει αρκετά πράγματα. Πράγματα που δεν θα είχαν άμεσα αποτελέσματα, που δεν θα έφερναν την αποθέωση από τον κόσμο, όπως για παράδειγμα μια μεταγραφή… αεροδρομίου, αλλά πράγματα που θα έθεταν τις βάσεις για ένα καλύτερο μέλλον.

Ο Αντσαλόνε έφτιαξε το προπονητικό κέντρο του συλλόγου στην Τριγκόρια, κάτι πολύ σημαντικό για έναν σύλλογο και δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα το μεγαλύτερο μέρος των εγκαταστάσεων προέρχεται από τη δική του περίοδο. Επίσης, έδωσε μεγάλη προσοχή στην αναδιοργάνωση των Ακαδημιών του συλλόγου, καταλαβαίνοντας ότι όταν μια ομάδα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί μεταγραφικά, μπορεί να φτιάξει η ίδια τους παίκτες της. Και τέλος, το 1978 έκανε ακόμα ένα βήμα, βασισμένο στα πρότυπα της Αμερικής. Αναζητώντας απεγνωσμένα κάποια έσοδα για τον σύλλογο, έφτιαξε για πρώτη φορά στα ιταλικά χρονικά ένα εμπορικό τμήμα. Η Ρόμα ξεκίνησε να πουλάει φανέλες της και αξεσουάρ, άρχισε να αυξάνει τα έσοδά της μέσω τρόπων που δεν ήταν συνηθισμένοι εκείνη την εποχή.

Η ιταλική λίγκα επέτρεψε στις ομάδες να βάζουν πάνω στις φανέλες το σήμα της κατασκευάστριας εταιρείας (λίγο αργότερα θα είχαμε και τους πρώτους σπόνσορες) και το Ρόμα-Γιουβέντους του Δεκεμβρίου του 1978 θα ήταν ιστορικό. Το Ολίμπικο υποδέχτηκε τις δυο ομάδες. Στην μία υπήρχε πάνω το P σε σχήμα ψαριού της εταιρείας Pouchain και στην άλλη το γνωστό έμβλημα της Robe di Kappa. Ο Μαουρίτσιο Πουσέν ήταν ένας άνθρωπος που έβαλε κι αυτός το λιθαράκι του σε μια επανάσταση στο ιταλικό ποδόσφαιρο. Όπως λέει το βιογραφικό του στην επίσημη σελίδα της εταιρείας, ο Μαουρίτσιο ήταν ένας επιχειρηματίας που δεν έμενε στάσιμος. Είχε ασχοληθεί με τα έπιπλα και με τα έργα τέχνης μέχρι τότε και εντυπωσιάστηκε από ένα ταξίδι του στις ΗΠΑ, όταν και είδε τη μεγάλη αγορά γύρω από το μπέιζμπολ, αλλά και γενικά τον αμερικάνικο αθλητισμό, με τον κόσμο να φορά ρούχα της ομάδας. Έφτιαξε τη δική του βιομηχανία παραγωγής ρούχων συμφώνησε με τον Αντσαλόνε, αναλαμβάνοντας το εμπορικό κομμάτι της Ρόμα. Φανέλες, καπέλα, μπρελόκ, οτιδήποτε με το όνομα της ομάδας μπορούσε να φέρει έσοδα κατασκευαζόταν. Κάπως έτσι, η Ρόμα έγινε πρωτοπόρος στην Ιταλία.

Ρετρό φάσεις Σέριε Α

Το Ρόμα-Γιουβέντους στις 17 Δεκεμβρίου του 1978 έληξε με 1-0 χάρη σε ένα γκολ του ιστορικού ντι Μπαρτολομέι, μια μεγάλη επιτυχία για την ομάδα που έκανε τραγική σεζόν, αλλάζοντας προπονητές και έχοντας ακόμη και λαϊκά δικαστήρια μετά από μια ήττα σε ντέρμπι με τη Λάτσιο. Τα πλάνα της ιταλικής Αθλητικής Κυριακής για τη 12η αγωνιστική της σεζόν 1978-79 στέκονται στο νέο λουκ των ομάδων. Για Ιταλία μιλάμε, το στιλ έχει τη δική του θέση. Ήδη όμως η Ρόμα, από το καλοκαίρι είχε κάνει τα βήματά της και δεν ήταν απλά ένας σπόνσορας σε μια φανέλα. Γιατί καλή η ιδέα να πουλήσεις κάτι, αλλά πρέπει να έχει και έναν χαρακτήρα. Κι η Ρόμα βρήκε τον κατάλληλο άνθρωπο για να δώσει το κάτι παραπάνω. Ο Πιέρο Γκρατόν για χρόνια ήταν ένας ταλαντούχος σχεδιαστής στην ιταλική τηλεόραση RAI και είχε εξαιρετικό όνομα, καθώς, μεταξύ άλλων, είχε δημιουργήσει αρκετές σειρές κινουμένων σχεδίων. Κάποιοι τον έλεγαν “ο Ντίσνεϊ της Ιταλίας”. Παρότι Μιλανέζος ο ίδιος, βρέθηκε στη Ρώμη για σπουδές και έμεινε εκεί δουλεύοντας στην τηλεόραση της χώρας. Ήδη, από τη σεζόν 1974-75 είχε επαφές με τη Ρόμα και εκείνη τη χρονιά σχεδίασε τα εισιτήρια διαρκείας του συλλόγου, κάτι πρωτόγνωρο για τα ποδοσφαιρικά δεδομένα και τις απλές τυπικές κάρτες που υπήρχαν μέχρι τότε και όπως είπε ο Γκρατόν έμοιαζαν με εισιτήρια του τραμ.

Η πρώτη συνεργασία του Γκρατόν με τη Ρόμα. Τα εισιτήρια διαρκείας της σεζόν 1974-75

Με τον Γκρατόν να σχεδιάζει πλέον όλα τα εμπορικά αντικείμενα της ομάδας, ήταν λογικό ότι κάποια στιγμή θα ερχόταν και το σημαντικότερο. Ο πρόεδρος του ανέθεσε να φτιάξει το νέο έμβλημα της A.S. Roma, μια που το σήμα της λύκαινας τότε ήταν “ιδιοκτησία” της πόλης της Ρώμης και δεν μπορούσε να γίνει εμπορική εκμετάλλευση. Ο Γκρατόν παρουσίασε κάτι που θα συνόδευε για τις επόμενες δεκαετίες τη Ρόμα, το περίφημο “λουπέτο”, τον λύκο που έγινε το σύμβολο της μισής Ρώμης (στο περίπου, μην μαλώνετε). Ο Γκρατόν εξήγησε ότι ο “λύκος” ήταν ο γιος της λύκαινας της Ρώμης που συνοδεύει τον μύθο της ίδρυσής της. “Έτσι γεννήθηκα, είμαι ο γιος της λύκαινας και σας λέω από την καρδιά μου ότι δεν ήρθα να αποκρύψω την κληρονομιά τής μητέρας μας. Είμαι απλά πιο νέος, δώστε μου χρόνο και θα κερδίσω την αγάπη σας“, είπε ο Γκρατόν μέσω του λύκου. Βλέπετε τότε, οι αλλαγές είχαν τεράστια σημασία και οι αντιδράσεις του κόσμου μετρούσαν. Αρκετά χρόνια αργότερα, ακούμε οικτρές δικαιολογίες για κάθε αλλαγή σε χρώματα και εμβλήματα συλλόγων. Για να γίνει βέβαια η αλλαγή, η Ρόμα χρειάστηκε το ταλέντο του νεαρού τότε Λουτσιάνο Μότζι που ταξίδεψε μέχρι το Μιλάνο για να πείσει την Adidas να διακόψει το συμβόλαιο που είχε μέχρι τότε με τη Ρόμα. Μη φαντάζεστε βέβαια σημερινά δεδομένα, συμφωνίες εκατομμυρίων και τέτοια. Οι εταιρείες απλώς έδιναν τις φανέλες, που συχνά ήταν χαμηλής ποιότητας.

Δεν μπορώ να μιλήσω αντικειμενικά, δεν υποστηρίζω τη Ρόμα, αλλά θεωρώ αυτές τις εικόνες μικρά έργα τέχνης.

Ο κόσμος της Ρώμης πράγματι έδωσε χρόνο και αγάπησε το νέο σύμβολο και φυσικά μαζί και τις υπέροχες φανέλες της Ρόμα εκείνων των ετών. Η επιτυχία αυτή έφερε μεγάλη ζήτηση για τον Γκρατόν που τα επόμενα χρόνια σχεδίασε από σήματα αθλητικών διοργανώσεων μέχρι τα σήματα άλλων συλλόγων, όπως της Μπάρι, αλλά και της Λάτσιο. Μια από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες από τα παλιά ντέρμπι του Ολίμπικο (αυτή στην κορυφή του κείμενου) είναι “γεμάτη” με Γκρατόν, αφού οι φανέλες Ρόμα και Λάτσιο (της Πουσέν κι οι δυο) φέρουν τα σήματα που σχεδίασε ο ίδιος. Το σύμβολο βέβαια ήταν η μισή γοητεία, η άλλη μισή ήταν η περίφημη φανέλα “γρανίτα” της Ρόμα που σχεδίασε ο Γκρατόν και εμφανίστηκε σε εκείνο το ματς. Είναι τόσο αγαπημένη στον κόσμο του συλλόγου, που η Nike πρόκειται να επαναφέρει το σχέδιο στις μελλοντικές φανέλες του συλλόγου, φέρνοντας ξανά τις γραμμές με τις διαφορετικές αποχρώσεις στο προσκήνιο.

He also created marks and apparel for SS Lazio, AS Bari, Pescara, and Euro ’80. pic.twitter.com/lqbIHSVAsJ

— Matthew Wolff (@wolffmatt) April 6, 2020

Ο διάσημος λύκος “λουπέτο” και ορισμένες από τις δουλειές του Γκρατόν

Όσο καλός όμως ήταν ο Αντσαλόνε στα περί της ομάδας, τόσο λανθασμένες επιλογές είχε στα αγωνιστικά. Προπονητικά δεν τα κατάφερε και έχασε και τον Λίντχολμ για τη Μίλαν, τον Σουηδό που έφερε μια 3η θέση στην ομάδα και όταν αργότερα επέστρεφε θα οδηγούσε την ομάδα στις επιτυχίες. Με τη Ρόμα να παραπαίει και να βρίσκεται ακόμα και κοντά στις θέσεις του υποβιβασμού, ο πρόεδρος ένιωσε την πίεση του κόσμου, τη σκληρή και άδικη κριτική. Κάπως έτσι αποχώρησε από το σύλλογο. Πούλησε λιγότερο από όσο αγόρασε και παρέδωσε μια ομάδα με καλύτερο υλικό και ένα προπονητικό κέντρο. Ένα προπονητικό κέντρο που δεν μπόρεσε να εγκαινιάσει ο ίδιος ως ιδιοκτήτης και μάλιστα ο επόμενος πρόεδρος Βιόλα έλεγε ότι δεν ήθελε να αγοράσει. Οι βάσεις είχαν μπει πάντως και αν και το όνομά του δεν ακούγεται τόσο, η μεγάλη Ρόμα της δεκαετίας του 1980 του προέδρου Ντίνο Βιόλα είχε τις βάσεις της σε εκείνα τα χρόνια. Όπως λέει ο Γκρατόν, ο Αντσαλόνε ήταν ένας άνθρωπος έντιμος και οραματιστής που δεν ταίριαζε στο ποδόσφαιρο και ίσως και γι’ αυτό σχεδόν ξεχάστηκε αργότερα και αποχώρησε πικραμένος. Ο παλιός ιδιοκτήτης της Ρόμα έφυγε από τη ζωή τον Μάιο του 2018. Παράλληλη ήταν και η πορεία της Πουσέν που εκείνα τα χρόνια κατασκεύασε τις φανέλες συλλόγων όπως οι Παλέρμο, Ουντινέζε, Μπάρι και Πεσκάρα. Ενώ ένα σωρό εταιρείες υπάρχουν ακόμα όπως για παράδειγμα η Κάπα, η Πουσέν έχει περιοριστεί και απλώς πουλά κυρίως ρετρό (όμορφα βέβαια για όσους έχουν αυτό το μεράκι) προϊόντα που θυμίζουν τις ένδοξες εποχές της. Αντσαλόνε και Πουσέν έθεσαν τις βάσεις μεν, ξεπεράστηκαν δε.

O Γκρατόν, τα μολύβια κι οι μαρκαδόροι του

Αυτός που δεν ξεπεράστηκε ήταν ο Πιέρο Γκρατόν που έκανε μεγάλη επιτυχία για πολλά χρόνια σχεδιάζοντας μεταξύ άλλων τα σήματα του Euro 1980, αλλά και της UEFA το 1983. Η Ρόμα συνέχισε να χρησιμοποιεί τον λύκο της μέχρι το 1997, όταν και ήρθε σε συμφωνία με την πόλη για να επιστρέψει στην παραδοσιακή λύκαινα. Δυστυχώς ο Γκρατόν έφυγε από τη ζωή στα 80 του, πριν λίγο καιρό κι ενώ συνέχιζε ακόμα να σχεδιάζει. Ήταν ο άνθρωπος που έβαλε το λιθαράκι του στην αλλαγή του ποδοσφαίρου της Ιταλίας, όσο υπερβολικό κι αν ακούγεται για κάποιον που ούτε κλωτσούσε το τόπι, ούτε έδινε οδηγίες, ούτε έκανε μεταγραφές. Αλλά όπως είπαμε στην αρχή, το ποδόσφαιρο είναι πολλά περισσότερα από όσα συμβαίνουν μέσα στις τέσσερις γραμμές.